Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής μιλάει στο «Βήμα» για την
απόφασή του να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις κατά της βίας, την ενότητα της Ορθοδοξίας,
τις προκλήσεις τις Εκκλησίας στη σημερινή εποχή αλλά και την Αμερική του αύριο.
Βουλτσίδου Ελένη. 22.06.2020
Ένας χρόνος συμπληρώνεται σήμερα, 22 Ιουνίου, από την ενθρόνιση στην
Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου.
Η εκλογή του 52χρονου πρώην Μητροπολίτη Προύσης έτυχε καθολικής αποδοχής και γέννησε
πολλές ελπίδες για «νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Ομογένειας της Αμερικής». Και
πράγματι, αυτός ο πρώτος χρόνος, απεδείχθη για τον ιεράρχη «κρίσιμος», αφού,
εκτός των δυσκολιών που είχε να αντιμετωπίσει στην επικράτειά του, συνέπεσε και
με δύο σημαντικά για τον κόσμο, αλλά και τις ΗΠΑ ειδικότερα, γεγονότα: την
πανδημία και τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ.
Στο θέμα της πανδημίας ο κ. Ελπιδοφόρος ενήργησε αντίστροφα από ό,τι η
πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ, που έφερε τη χώρα πρώτη στον κατάλογο των θανάτων από
τον COVID-19. Από τις 17 Μαρτίου ανακοίνωσε ότι η Θεία Λειτουργία θα τελείται
χωρίς την παρουσία πιστών, τονίζοντας ότι «η προστασία της υγείας του πλησίον
μας είναι μια μαρτυρία της πίστης μας, διότι θέτουμε το καλό του άλλου πάνω από
το δικό μας». Για να ακολουθήσει, τον Μάιο, υπόμνημά του προς τους ιερείς με
οδηγίες για τον προσωρινό τρόπο με τον οποίο θα γίνεται η Θεία Μετάληψη εν όψει
του ανοίγματος των ναών: με λαβίδες μίας χρήσεως και αντί του μάκτρου με
πετσέτα μίας χρήσεως.
Από τη διαδήλωση στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης ενάντια
στον ρατσισμό,
με αφορμή τη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ
Δύο αποφάσεις που είχαν ως «κίνητρο» και πυρήνα τον συνάνθρωπο, στις
οποίες ήρθε να προστεθεί και η παρουσία του ιεράρχη στους δρόμους του
Μπρούκλιν, όπου μαζί με τους διαδηλωτές έστειλε ένα ηχηρό μήνυμα κατά της βίας.
Μάλιστα, ο συνολικός αριθμός των views από τις αναρτήσεις για τον Τζορτζ Φλόιντ
στα προσωπικά social media του Αρχιεπισκόπου και από την παρουσία του στην
πορεία ξεπέρασε τα 1.200.000.
Στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής μιλάει για
αυτές του τις αποφάσεις, την ενότητα της Ορθοδοξίας, τις προκλήσεις τις
Εκκλησίας στη σημερινή εποχή αλλά και την Αμερική του αύριο.
***
Σεβασμιότατε, αύριο συμπληρώνεται ένας χρόνος από την ενθρόνισή σας.
Επέτειος που συμπίπτει με δύο αποφάσεις σας, τις τελευταίες εβδομάδες,
εξαιρετικά σημαντικές. Η εικόνα σας στη διαδήλωση κατά του ρατσισμού στο
Μπρούκλιν έκανε τον γύρο του κόσμου. Ήταν ένα μήνυμα πως στο θέμα των
δικαιωμάτων δεν χωρούν εκπτώσεις και συμβιβασμοί και δεν πρέπει κανείς να
σιωπά. Τι σήμαινε για εσάς η συμμετοχή σας;
«Ως άνθρωπος και ως Αρχιεπίσκοπος, πρέπει να σας πω ότι η απόφασή μου
να συμμετάσχω στην ειρηνική πορεία διαμαρτυρίας για ισονομία δεν ήταν απλώς μια
επιλογή, αλλά καθήκον μου ως χριστιανού και ως Έλληνα. Ο καθένας από εμάς έχει
τη δική του φωνή για να μιλήσει, αλλά όταν ενωνόμαστε με τους συμπολίτες μας,
με τους συνανθρώπους μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα αρμονικό σύνολο που θα
μιλήσει για τις θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες. Δεν ήταν ομόφρονες όλοι όσοι
συμμετείχαν σε εκείνη την πορεία. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Ολοι, όμως, όσοι
συμμετείχαν μαζί μου σε εκείνη την πορεία, αλλά κι εγώ που ήμουν μαζί τους,
απευθύναμε έκκληση για κάτι που ήταν «πολύ μεγαλύτερο από όλους μας»: για το
τέλος του ρατσισμού στην Αμερική και για ισότητα και ισονομία. Μερικές φορές ξεχνάμε
στην Αμερική το μακρινό μονοπάτι με αφετηρία τη δουλεία, και μάλιστα όταν ακόμη
και στο ίδιο το Σύνταγμα των ΗΠΑ οι σκλάβοι ορίζονταν ως μόνο κατά τα 3/5
άνθρωποι, για να ενισχυθεί η θέση των δουλεμπόρων! Ο αμερικανικός εμφύλιος, η
επακολουθήσασα «αναδιοργάνωση» και οι επόμενες δεκαετίες της καταπίεσης και της
καταστολής μαρτυρούν την αλήθεια που διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό
πολέμιο της δουλείας Θεόδωρο Πάρκερ (1810-1860) και αργότερα επανήλθε στη
συλλογική μνήμη από τον δρα Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ και τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα:
«Δεν προσποιούμαι ότι κατανοώ την ηθική του κόσμου. Το τόξο είναι μακρύ. Τα
μάτια μου βλέπουν λίγα πράγματα. Δεν μπορώ να υπολογίσω την καμπύλη και να
ολοκληρώσω το σχήμα με την εμπειρία της όρασης. Μπορώ να το κατανοήσω με τη
συνείδηση. Και απ’ αυτό που βλέπω, είμαι βέβαιος ότι κλίνει προς τη
δικαιοσύνη». Μπορώ να πω, επίσης, από τη μέχρι στιγμής εμπειρία μου ότι το τόξο
είναι πράγματι μακρύ και είναι συχνά δύσκολο να το δει κανείς να κλίνει προς τη
δικαιοσύνη, αλλά θα συνεχίζω να ελπίζω ότι όντως κλίνει προς τα εκεί».
Σκεφτήκατε, έστω προς στιγμήν, ότι παίρνετε ρίσκο; Γιατί δεν λείπουν
και εκείνοι που θα υποστηρίξουν ότι ήταν εμπλοκή της Αρχιεπισκοπής στον
προεκλογικό αγώνα υπέρ των Δημοκρατικών και κατά του Τραμπ.
«Ναι, ήταν ρίσκο. Το αποφάσισα τελευταία στιγμή. Σκέφτηκα: «Τι θα
έκανε ο Πατριάρχης μας σε αυτή την περίπτωση;». Κοντά του μαθήτευσα και τον έχω
και θα τον έχω πάντα οδηγό και σύμβουλο και πρότυπο στη ζωή μου. Και ήμουν
σίγουρος ότι το ίδιο θα έκανε και ο ίδιος χωρίς δισταγμό. Σκέφτηκα ότι ως
επικεφαλής μιας θρησκευτικής κοινότητας, όπως είναι η Αρχιεπισκοπή Αμερικής,
έχω την υποχρέωση να συνεργάζομαι με όλες τις κυβερνήσεις, ανεξαρτήτως
κομμάτων, όπως κάνει το Πατριαρχείο μας. Και το κάνω. Αλλά δεν πρόκειται ποτέ
να συμβιβαστώ ή να διαπραγματευτώ τη συνέπεια και την αφοσίωσή μου στο
Ευαγγέλιο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού».
Η θρησκεία μπορεί να είναι ουδέτερη απέναντι στην καταπάτηση των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Δεν λείπουν οι «συντηρητικές» φωνές στο εσωτερικό της
που υποστηρίζουν ότι «δεν είναι δική της δουλειά».
«Η απάντηση στο ερώτημά σας είναι για μένα πολύ απλή και έρχεται
αυθόρμητα: «Ποτέ». Και ειλικρινά δεν πιστεύω ότι είναι ένα απλό ζήτημα
διαφωνίας μεταξύ «συντηρητικών» και «φιλελευθέρων». Τόσο η ηγεσία της Εκκλησίας
και κάθε θρησκευτικής κοινότητας όσο και η ίδια η κοινωνία θέτουν
προτεραιότητες. Είναι βέβαιο ότι δεν θα υπάρχει πάντα συμφωνία, αλλά εκεί
ακριβώς έγκειται και η ομορφιά της πίστης μας, δηλαδή στο ότι πάντα υπάρχει
αρκετός χώρος για όλους, αρκεί όλοι να στηρίζονται στην αγάπη για τον Θεό και
στην αγάπη για τον άνθρωπο».
Δεν μπορώ να μη σας ρωτήσω τι εισπράξατε από τον κόσμο που πορευτήκατε
πλάι του. Τι σας είπαν και τι ζητούν από εσάς;
«Μπορώ να σας πω ότι ωφελήθηκα σαν άνθρωπος περισσότερο από όσο
προσέφερα. Η ευγνωμοσύνη και η εκτίμηση που εισέπραξα εξαιτίας του ότι ως
θρησκευτικός λειτουργός ήμουν στον δρόμο και πορευόμουν μαζί τους ήταν άκρως
συγκινητική. Δεν υπήρξε κανενός είδους βία, ούτε καν προτροπή για βίαιες
ενέργειες σε εκείνη την πορεία. Διοργανώθηκε μέσω των μέσων κοινωνικής
δικτύωσης και κυριαρχούσαν νέοι άνθρωποι, λαμπερά πρόσωπα, καθαρά. Άλλωστε, δεν
θα συμμετείχα σε αυτήν αν υπήρχε τέτοιο κλίμα βίας και καταστροφής. Οι
ειρηνικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες αποτελούν πολιτικό δικαίωμα στην
Αμερική, το οποίο τελεί υπό την εγγύηση του νόμου. Το ειρηνικό κλίμα εκείνου
του γεγονότος θα με συνοδεύει για πολύ καιρό ακόμη».
Παγκόσμια βιώνουμε και μια άλλη κρίση. Αυτή της πανδημίας του
COVID-19. Η Αμερική θρηνεί δεκάδες χιλιάδες θύματά του. Και εδώ έρχεται η
δεύτερη, σημαντική σας απόφαση, που βάζει πάλι στην πρώτη γραμμή την ανθρώπινη
ζωή. Η προσωρινή προσφορά της Θείας Κοινωνίας με λαβίδες μίας χρήσεως. Πόσο
δύναμη ήθελε από εσάς μια τέτοια οδηγία;
«Ως προς το ζήτημα των μεθόδων για τη χορήγηση της Θείας Κοινωνίας,
πιθανότατα γνωρίζετε την άποψή μου πάνω στο θέμα. Έχει ξεκινήσει μια δημόσια
συζήτηση επί του θέματος και όλοι έχουν καταθέσει τις απόψεις τους: ιεράρχες,
κληρικοί και θεολόγοι. Ο καθένας μπορεί στην Εκκλησία να έχει την προσωπική του
θεμελιωμένη ή μη άποψη, αλλά όταν η Σύνοδος αποφασίζει, τότε ευθυγραμμιζόμαστε
με αυτή. Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός μας Πατριάρχης θα θέσει το θέμα στην
επόμενη συνεδρίαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου. Έχω πλήρη εμπιστοσύνη, όπως
πάντοτε, στην έμπνευση και στον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και αναμένω τις
αποφάσεις του Πατριαρχείου μας».
Ήσασταν από τους πρώτους θρησκευτικούς ηγέτες που έκλεισαν τους ναούς
για να προστατεύσουν τους πιστούς. Φαντάζομαι τη δυσκολία για έναν ιερωμένο να
λειτουργεί σε άδεια εκκλησία. Πώς βιώσατε όλη αυτή τη συνθήκη;
«Στην πραγματικότητα, δεν κλείσαμε τις ενορίες. Αυτό που κάναμε ήταν
να συμμορφωθούμε με τις υποδείξεις των τοπικών πολιτικών και υγειονομικών αρχών
και των εκτελεστικών διαταγμάτων που εκδόθηκαν, προκειμένου να προστατεύσουμε
όχι μόνο τις δικές μας ζωές, αλλά όλων των ανθρώπων. Ως κληρικοί, συνεχίσαμε να
λατρεύουμε τον Θεό και να τελούμε τις ιερές ακολουθίες της Εκκλησίας μας και
ιδιαίτερα τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα, χωρίς όμως τη συμμετοχή των πιστών
μέσα στους ναούς. Προσωπικά περιόδευα στις ενορίες και λειτουργούσα σαν να μη
συνέβαινε τίποτα, χωρίς τους πιστούς πάντοτε. Τους μιλούσα μέσω των ζωντανών
μεταδόσεων. Αυτό ήταν οδυνηρό για όλους μας, κλήρο και λαό. Ταυτόχρονα, όμως,
το γεγονός αυτό αποτέλεσε μια ισχυρή υπενθύμιση αφενός της εν Χριστώ ενότητάς
μας και αφετέρου του πόσο πολύτιμη και απαραίτητη είναι η παρουσία του ενός για
τον άλλον. Διαβάζουμε στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο ότι ο Λόγος «ἦν πρός τόν
Θεόν». Διδασκόμαστε, ίσως, από την πανδημία και όλες τις αντιξοότητες που
αντιμετωπίσαμε πόσο κοντά πρέπει να είμαστε ο ένας στον άλλον πνευματικά,
καρδιακά, αλλά και σε προσωπικό επίπεδο».
Συζητήσατε τις σκέψεις σας, πριν αποφασίσετε, με τον Οικουμενικό
Πατριάρχη; Λάβατε τη γνώμη του; Σας στηρίζει;
«Οι αποφάσεις στην Εκκλησία μας λαμβάνονται πάντοτε συνοδικά,
συλλογικά δηλαδή. Η αυστηρά ιεραρχική δομή της Εκκλησίας μας αποτελεί μια
ασφάλεια για όλους μας, διότι δεν παύει ταυτόχρονα να είναι και μια βαθιά
δημοκρατική διαδικασία. Τα λέω αυτά για να σας εξηγήσω ότι η Αρχιεπισκοπή της
Αμερικής με την Επαρχιακή της Σύνοδο λάμβανε εκάστοτε τις αποφάσεις αφού
συμβουλευόταν τις αποφάσεις της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στο θέμα
της λειτουργίας των ενοριών και στον τρόπο της συμμετοχής των πιστών στις ιερές
ακολουθίες ακολουθήσαμε τις οδηγίες του Φαναρίου, οι οποίες και στο θέμα ήταν
πρωτοποριακές και είχαν σαν κριτήριο την αγάπη προς τον άνθρωπο και τη μέριμνα
για την προστασία της υγείας του, πνευματικής και σωματικής».
Η Εκκλησία υπερασπίζεται, μερικές φορές, με λάθος τρόπο τον εαυτό της;
«Αν το κάνει με λάθος τρόπο – και το κάνει σπάνια – πρέπει να έχουμε
κατά νου το εξής: είναι τα πρόσωπα μέσα στην Εκκλησία, τα οποία είναι μέλη του
Σώματος του Χριστού, που συχνά με καλή πρόθεση πράττουν ή λέγουν πράγματα
αντίθετα προς τη φύση της Εκκλησίας. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η
Εκκλησία κάνει λάθος· σημαίνει απλώς ότι ορισμένα μέλη της Εκκλησίας μιλούν για
λογαριασμό της, εκφράζοντας προσωπικές τους αντιλήψεις ή καλύπτοντας δικές τους
ανάγκες. Είμαι όμως σίγουρος ότι δεν το κάνουν από κακή προαίρεση, αλλά από
διαφορετική αντίληψη για το τι είναι καλό για την Εκκλησία και τι δεν είναι».
Για να επανέλθουμε στον πρώτο χρόνο της Αρχιεπισκοπίας σας. Είχατε πει
πως η συνέχιση των εργασιών στον ναό του Αγίου Νικολάου, στο Σημείο Μηδέν, ήταν
πρωταρχικό σας μέλημα. Σε τι σημείο βρίσκεται η ανοικοδόμηση;
«Με τη χάρη του Θεού και τη γενναιοδωρία ενός σημαντικού αριθμού
ατόμων, από τις αρχές του 2020 εξασφαλίσαμε τη χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση
της ανοικοδόμησης. Επίσης, επανεκκίνησαν οι εργασίες κατασκευής τον περασμένο
Φεβρουάριο, αν και όχι ακόμη επί τόπου, εντός του κτιρίου· αυτό θα ξεκινήσει σε
μερικές εβδομάδες. Και όλα αυτά μετά από περισσότερα από τρία χρόνια παράλυσης,
χρεοκοπίας και οικονομικής αβεβαιότητας, τα οποία κατορθώσαμε να υπερβούμε με
την καλή και συστηματική δουλειά λίγων, αλλά αφοσιωμένων ανθρώπων. Ετσι, ο ναός
του Αγίου Νικολάου θα αναγεννηθεί από την τέφρα της 11ης Σεπτεμβρίου το επόμενο
έτος, μάλλον εντός του Νοεμβρίου!».
Γνωρίζετε την Τουρκία και την κοινωνία της όσο λίγοι. Πώς βλέπετε την
ένταση που συνεχώς κλιμακώνει εναντίον της Ελλάδας; Ως μια από τις «δυνατές»
παρουσίες στην Αμερική με λόγο και έργο, έχετε κάνει κάποιες ενέργειες στην
παρουσίαση των ελληνικών αλλά και κυπριακών ζητημάτων;
«Επιτρέψτε μου να πω ότι είμαι ευγνώμων για την ανατροφή και τις
εμπειρίες μου τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα, αφού έχω ζήσει και στις
δύο χώρες. Μου παρείχαν χρήσιμες προοπτικές για τα διεθνή ζητήματα, οι οποίες
επιτρέπουν την ισορροπία και την εκτίμηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων. Η
ασφάλεια είναι σημαντική για όλα τα κράτη και η ισορροπία μεταξύ Ελλάδας,
Τουρκίας και Κύπρου ήταν πάντα δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά είμαι αισιόδοξος για
το μέλλον. Όπως το «τόξο της ιστορίας», που κάποτε επικαλέστηκε ο πρόεδρος
Ομπάμα, πιστεύω ότι θα κλίνει προς μια δίκαιη και βιώσιμη λύση για όλους. Οι Έλληνες
είμαστε λαός πλασμένος για την ειρήνη: μεγαλουργούμε και αναπτυσσόμαστε. Δεν
είμαστε πολεμοχαρείς. Και όπως ήδη τόνισα, είμαι υποχρεωμένος να συνεργαστώ με
όλες τις κυβερνήσεις, πέρα και πάνω από κόμματα, και το κάνω ευχαρίστως».
Διατηρείτε την ελπίδα που είχατε εκφράσει ότι η Εκκλησία της Ρωσίας θα
αλλάξει τη στάση της απέναντι στην Ουκρανία; Πώς βλέπετε να προχωρεί η ενότητα
της Ορθοδοξίας;
«Πιστεύω απόλυτα στην προφητικού χαρακτήρα διακονία του Παναγιωτάτου
Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και στην απόφαση της Αγίας και Ιεράς
Συνόδου να χορηγήσει το αυτοκέφαλο στην Ουκρανική Εκκλησία και να επαναφέρει
εκατομμύρια πιστών στην αγκαλιά της Εκκλησίας. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλες
τις προφητείες, υπάρχει μια χρονική καθυστέρηση μεταξύ της πρόρρησης και της
εκπλήρωσης. Και πάλι αυτό το «τόξο της ιστορίας» θα κλίνει προς το δίκαιο και
την ενότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το Πατριαρχείο Μόσχας ήταν αναμενόμενο
αρχικά να αντιδράσει με αντανακλαστικά που παραπέμπουν στο συναίσθημα και όχι
στη λογική. Η πορεία όμως της Ιστορίας είναι αμείλικτη. Ο ουκρανικός λαός ήταν
ιστορική αναγκαιότητα κάποτε να χειραφετηθεί από τη βαριά «προστασία» της
Ρωσίας και να ακολουθήσει την πορεία του, όπως δικαιούται κάθε λαός. Ο χρόνος
είμαι βέβαιος ότι θα βοηθήσει και την Εκκλησία της Ρωσίας να αποδεχθεί αυτή την
πραγματικότητα με ρεαλισμό, ψυχραιμία και χριστιανικό πνεύμα».
