Λίγη περισσότερη σιωπή
μπορεί να σκοτώσει το ίδιο αλάνθαστα,
όπως και μια λέξη.
(Τάσος Λειβαδίτης)
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Βασιλείου Θερμού*
Ο καιρός της ανευθυνότητας τελείωσε! Όποιος δεν
τό έχει καταλάβει, ας τόν συνεφέρουν τα φέρετρα! Όποιος αρνείται να δει και
αυτά, είναι ώρα για το χαστούκι που τού αρμόζει!
Σε αυτόν τον τόπο, ανέκαθεν, τα λόγια ήταν δωρεάν. Το ρεσιτάλ
ανευθυνότητας έδινε παράσταση. Από ποιους; Από δοκησίσοφους, από
όσους ξέρουν να γοητεύουν με τα λόγια. Οπότε και οι κληρικοί από αυτόν τον ίδιο
λαό βγήκαμε, από μια κοινωνία που πάντοτε αναδείκνυε φαφλατάδες πολιτικούς σε
αφθονία. Γιατί να διαφέρουμε;
Όταν προ ετών ένας πνευματικός στην Αθήνα έπεισε έναν
εξομολογούμενο με ψύχωση να διακόψει τα φάρμακά του, εκείνος υποτροπίασε και
τόν έκανε ‘μαύρο στο ξύλο’. Το σκεπτικό της προτροπής ήταν φυσικά ‘πνευματικό’
–ο Θεός ας μάς ελεήσει για την βεβήλωση των λέξεων… Γιατί να εμπιστεύεσαι
επιστήμονες που δεν πιστεύουν στην ψυχή, ότι τα μέσα της Εκκλησίας είναι
αρκετά, και όλα τα γνωστά «της ανοίας ρητά». Θέματα λυμένα από πολλών ετών,
δουλεμένα και εξηγημένα θεολογικά ως προς τις ορολογίες (ψυχή-ψυχισμός)–
αλλά είναι πολύ να απαιτείς γνώση τους από ανθρώπους που δεν
ανοίγουν βιβλίο, ή που διαβάζουν επιλεκτικά όσα συμφωνούν ή όσα εκλαμβάνουν ότι
συμφωνούν μαζί τους. Δεν έχουν κανένα πρόβλημα με μία φράση τους να ακυρώνουν
ώρες μόχθου του ψυχίατρου, ο οποίος δεινοπαθεί να πείσει τον
ασθενή να λάβει την αγωγή του ή να κάνει την ψυχοθεραπεία η οποία ενδείκνυται.
Στην εν λόγω περίπτωση ο πνευματικός πλήρωσε και ο ίδιος (πλην του
άτυχου ασθενούς) τις συνέπειες του φανατισμού του. Δυστυχώς δεν είναι αυτός ο
κανόνας, όμως. Όσοι αποκόπτουν παντρεμένα ζευγάρια από την τροφή της Θείας
Κοινωνίας αν δεν συνεχίζουν να τεκνοποιούν επ’ αόριστον, «θύουν και απολλύουν»
τις ψυχές χωρίς καμία συνέπεια. Όσοι επιθέτουν «φορτία βαρέα και
δυσβάστακτα» στους ώμους των ανθρώπων, αφήνονται ανενόχλητοι να συνεχίσουν το
καταστροφικό τους έργο.
‘Τζάμπα μαγκιά’ όμως. Όσοι επιβάλλουν τεκνογονία εκεί που
συντρέχουν λόγοι υγείας για την αποφυγή της, ή παρέχουν με αυτοπεποίθηση
συμβουλές καταστροφικές για την ανατροφή ή την κοινωνικότητα ενός
παιδιού, δεν θα είναι παρόντες όταν αργότερα οι άνθρωποι θα
υφίστανται καθημερινά τις οδύνες τις οποίες επέφερε η υπακοή τους. Όταν η
μητέρα πεθαίνει στη γέννα, ή το παιδί στρεβλώνεται ψυχικά, ή έρχεται παιδί με
σταυρό λόγω σοβαρής αρρώστιας ή αναπηρίας, αυτοί είτε απουσιάζουν κυριολεκτικά,
είτε ψελλίζουν δικαιολογίες ότι δεν μπορούσαν να φαντασθούν κτλ, είτε
επιστρέφουν την κατηγορία στους ταλαίπωρους διαμαρτυρόμενους: «δεν είχατε
αρκετή πίστη, δεν… δεν…»!
Σε άλλες χώρες και κουλτούρες τέτοιες συμπεριφορές θα έσυραν τους
κληρικούς αυτούς στα δικαστήρια. Όμως, η ελαφρότητα με την οποία
αντιμετωπίζουμε εν γένει τις συνέπειες των πράξεών μας στην Ελλάδα, καθώς και ο
ανέκαθεν σεβασμός των Ορθοδόξων προς το ράσο, έχουν ως αποτέλεσμα να διαφεύγουν
πλήρως ανενόχλητοι. Όχι μόνο στην κοσμική δικαιοσύνη δεν ενάγονται, αλλά ούτε
και στα αρμόδια εκκλησιαστικά όργανα δεν αναφέρονται.
Πλήρης σιγή, πλήρης αμνηστία! Όσο περισσότεροι είναι οι
εξομολογούμενοι σε αυτούς, τόσο πιο πολύ τούς υπολογίζουν οι μητροπολίτες!
Έρμαια του φόβου πλέον, παρέδωσαν τους απλούς πιστούς σε χέρια ολετήρων. Κανείς
τους δεν καλείται από τον επίσκοπό του να τού γίνουν συστάσεις, από
κανένα δεν αφαιρείται η ιδιότητα του πνευματικού. Οτιδήποτε και αν
ειπωθεί, και το πιο εξωφρενικό. Υπάρχουν ακόμη πνευματικοί που
βεβαιώνουν όποιον προτίθεται να φύγει από αυτούς ότι θα κολαστεί (!), που
προτρέπουν ομοφυλόφιλους νέους να παντρευτούν με την αυταπάτη ότι έτσι θα
ξεπεράσουν το πρόβλημα (!), που επιβάλλουν στα έγγαμα ζευγάρια να συνέρχονται
στο σκοτάδι και ενδεδυμένοι! Δεν αποτελούν εξωτικές φιγούρες, ζουν ανάμεσά μας.
Αλλά δεν είναι μόνο οι πνευματικοί. Άκουσα ο ίδιος ηχογραφημένη
ομιλία ηγουμένης η οποία απέτρεπε προσκυνήτριες να αλλάζουν πνευματικό επειδή
έτσι διαπράττουν πνευματική μοιχεία! Ήμουν παρών (ως λαϊκός) όταν άλλη ηγουμένη
συνέστησε σε ταλαιπωρημένη γυναίκα η οποία ανέφερε ότι δεχόταν σωματική βία από
τον άντρα της, να κάνει τρία ευχέλαια και να δίνει το όνομά του για μνημόνευση
κτλ.
Οπωσδήποτε έχουν την ευθύνη τους και τα θύματα της εκμετάλλευσης.
Αλλά δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι επαρκή αντιληπτική ικανότητα, ούτε
είναι ελεύθεροι συμπλεγμάτων, ούτε διαθέτουν έμφυτο σθένος για
αντίσταση στην ενοχοποίηση! Επιπλέον άλλοι πιστοί
περνούν κρίσεις ζωής κατά τις οποίες είναι πιο ευάλωτοι, άλλοι
μεγάλωσαν μέσα σε ψυχικούς εκβιασμούς στους οποίους έκτοτε
είναι επιρρεπείς, άλλοι πάσχουν από διαταραχές προσωπικότητας για
τις οποίες δεν είναι υπεύθυνοι κ.ο.κ. Από αυτό φαίνεται μια Εκκλησία τι
ποιότητα έχει, όταν μεριμνά για τους πιο αδύναμους, όταν
αναλαμβάνει το κόστος για να τούς προστατέψει από την εκμετάλλευση και
από την κακοποίηση.
Αστοιχείωτοι κληρικοί και λαϊκοί, με τυπικό προσόν ένα πτυχίο
Θεολογίας, αλλά και χωρίς αυτό ενίοτε, αμφισβητούν γιατρούς που δούλεψαν και
δουλεύουν σκληρά και αθόρυβα, για χατίρι και των ιδίων ακόμη. (Τά είπε όμορφα
και ηπιότερα ο π. Βασίλειος Καλλιακμάνης [1]).
Αλλά όταν οι φωνασκούντες και τιμητές των πάντων θα αρρωστήσουν (μη γένοιτο),
θα τούς περιθάλψουν οι νοσηλευτές και οι γιατροί τους οποίους τώρα περιφρονούν!
Και θα ιαθούν με φάρμακα των ερευνητών τους οποίους τώρα υποπτεύονται! Και
γνωρίζουμε πολύ καλά πόσο προσέχουν την υγεία τους οι «δοκοῦντες εἶναι
γεροντάδες», και σε πόσο διαπρεπείς γιατρούς καταφεύγουν…
Πρόσφατα μητροπολίτης μού εκμυστηρεύθηκε ότι κληρικός του πάσχει
από κορωνοϊό (εκ των αρνητών της μάσκας, φυσικά), ο οποίος «κλαίει πικρῶς» εκ
των υστέρων. Συμπονώντας και προσευχόμενοι να ιαθεί το συντομότερο δεν μπορούμε
να μην παρατηρήσουμε ότι «αὐτός μέν ἄξια ὧν ἔπραξεν ἀπολαμβάνει». Τι θα γίνει,
όμως, με τους ενορίτες του που νόσησαν επειδή εκείνος διακήρυττε πως η μάσκα
δεν χρειάζεται; Ή με εκείνους που πείσθηκαν μόνο από το παράδειγμά του και τόν
μιμήθηκαν;
Οι ‘τζάμπα μάγκες’ κληρικοί και ηγούμενοι και ηγουμένες,
καλύπτονται τώρα πίσω από τη δυσκολία να γίνει λεπτομερής ιχνηλάτηση των
κρουσμάτων ώστε να βρεθεί η άκρη πώς μολύνθηκαν τα θύματα της
προπαγάνδας τους. Επίσης βολεύονται και από το γεγονός ότι σπανιότατα
στη χώρα μας θα καταγγείλει ένας πιστός τον εφημέριό του ή τον πνευματικό του
για κάποια καταστροφική ενέργεια. Έτσι, καθώς είναι αδύνατο να τεκμηριωθεί η
ενοχή τους, απολαμβάνουν την ασυλία τους, έτοιμοι για νέα ‘κατορθώματα’ μόλις
κοπάσει η πανδημία –εκτός και αν ο Κύριος εν τω μεταξύ τούς χαρίσει επίγνωση.
Αλλά αυτά αφορούν στον ποινικό καταλογισμό, οπότε ενδιαφέρουν την
κοσμική δικαιοσύνη. Ως προς την ηθική ευθύνη, όμως, το σώμα της Εκκλησίας γνωρίζει
πολύ καλά ποιος έλεγε τι κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Είμαστε μικρός τόπος. Αλλά και που τό γνωρίζουμε, τι έγινε;
Αν, λοιπόν, η κατάσταση με τους ‘ακραίους’ (χρησιμοποιώ τον
επιεική όρο για να συνεννοούμαστε) μέχρι τώρα είχε γίνει δημόσιος
κίνδυνος, με την πανδημία έφτασε στο απροχώρητο. ΜΙΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥΣ,
τελεία. Και στη σελίδα 86 του Πηδαλίου ο Άγιος Νικόδημος κάτι λέει για εκείνους
οι οποίοι μεταδίδουν δυνητικά θανατηφόρο ιό εν γνώσει τους. Τι έχουν να πουν
επ’ αυτού τώρα όσοι κόπτονται για τους Ιερούς Κανόνες;
Τι άλλο περιμένουμε, λοιπόν; Δεν έγινε προφανές πού οδήγησε
η μακρά και σκανδαλώδης ανοχή; Δεν αντιλαμβανόμαστε ότι ζούμε
σήμερα τις απώτατες συνέπειες του φαινομένου που αρχικά κάποιοι ήθελαν να τό
βλέπουν ως ‘συντηρητικό’, αργότερα ‘ιδιόρρυθμο’, μετά απλώς ‘ακραίο’, ενώ στη
συνέχεια, επειδή δεν θέλησαν να ασχοληθούν, τό απώθησαν αποκαλώντας το
‘περιθωριακό’ ή ‘γραφικό’; Κάθε μητρόπολη δεν θα έχει στατιστικά και μερικούς
τέτοιους πνευματικούς; Έ, τούς ονόμαζαν έτσι και νόμιζαν ότι ξεμπέρδευαν. Ας
τούς δώσετε όσα ονόματα θέλετε, όμως, ΟΙ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΙ ΔΕΝ ΓΥΡΙΖΟΥΝ
ΠΙΣΩ!
Σίγουρα οι μητροπολίτες μας δεν μπορούσαν να φαντασθούν ότι
εκείνοι οι ‘πείσμονες’, οι ‘κολλημένοι’, οι ‘φονταμενταλιστές’ κ.ο.κ. θα έκαναν
σπίτια να πενθήσουν. Λογικό, ποιός μπορούσε να προβλέψει την πανδημία; Αλλά
τους άλλους ‘θανάτους’ δεν τούς έβλεπαν; Δεν μάθαιναν ότι σε κάποια μοναστήρια
ή σε κάποια ενοριακά κηρύγματα γινόταν μετάγγιση δηλητηριώδους άγχους,
δυσπιστίας, επιθετικότητας κ.ά. στις καρδιές; Δεν είχαν γνωρίσει
οικογένειες που έχασαν το χαμόγελό τους αφότου (τι σύμπτωση!)
υποτάχθηκαν σε συγκεκριμένο πνευματικό; Δεν ήξεραν ότι κάποια χρόνια πριν ένας
λαϊκός επιτέθηκε με μαχαίρι σε μητροπολίτη ο οποίος είχε τολμήσει να διαβάσει
τα αναγνώσματα του Εσπερινού στη Νέα Ελληνική; Στην επαρχία, μάλιστα, είναι
γνωστό ποιος είναι ο πνευματικός του κάθε ‘ακραίου’, ενίοτε και στα μεγάλα
αστικά κέντρα τό γνωρίζουμε. Είχαν ήδη, από πολύ καιρό, κάνει αισθητή την
παρουσία τους τα σημαίνοντα του ‘θανάτου’, για όποιον ήθελε να τα
δει βεβαίως…
Για το περιστατικό αυτό έγραφα το 2012: «Αλλά το τέρας της
βίας δεν κατευνάζεται με την ανοχή, όπως έχει δείξει πικρή ιστορική
πείρα [εννοούσα τον ναζισμό]. Εξ άλλου ίσως δεν κάνουμε καλό στους οργισμένους
με το να αφήνουμε την επιθετικότητά τους χωρίς συνέπειες. Μοιάζουν με το παιδί
που παραφέρεται στην οικογένεια και οι γονείς κάνουν πως δεν βλέπουν. Έτσι
παραλείπουν να τού βάλουν όρια και αυτό μένει έρμαιο των παρορμήσεών του». Και
όταν ο έφηβός τους διαπράξει ληστεία ή φόνο, οι γονείς ξαφνικά καλούνται στο
αστυνομικό τμήμα –τουλάχιστον εκεί αναγνωρίζεται η ευθύνη τους.
Πράγματι, οι επικίνδυνοι αλλά σεμνυνόμενοι ως ‘γεροντάδες’ έχουν
πλήρη επίγνωση της δύναμης την οποία τούς χαρίζει η ανοχή μας.
Να σημειώσουμε εδώ ότι, αν οι οπαδοί τούς γνώριζαν χωρίς το ράσο, ούτε που θα
τούς έδιναν σημασία. Ίσως, διατηρώντας τότε τη νηφαλιότητά τους, να διέκριναν
πόσο ‘λοξοί’ είναι, ενώ πολλοί εξ αυτών θα ανατρίχιαζαν στη σκέψη ότι θα
μπορούσαν ποτέ να ζητήσουν συμβουλή από τέτοιους ανθρώπους. Η ιερωσύνη, όμως,
τούς προσέδωσε φαντασιακή αίγλη. Και δεν χειροτονήθηκαν μόνοι τους,
να τό λέμε κι αυτό…
Φυσικά, δεν κατέχουν δύναμη αληθείας, την οποία εκ φύσεως
στερούνται η πλάνη και η νοσηρότητα. Σε ψυχολογικό
επίπεδο, όμως, η σιωπή των πολλών καταλήγει σε αποθράσυνση των ολίγων. Χτίζεται
σταδιακά μια αυταπάτη ισχύος μέσα από το πλήθος των ‘οπαδών’ και από την σιγή
του μητροπολίτη. Στο ασυνείδητό του ο ‘σπουδαίος’ ή ‘χαρισματικός’ πνευματικός
είναι σχεδόν πάντοτε ελλειμματική προσωπικότητα και εξ αυτού ανασφαλής,
αλλά ο φόβος των ανωτέρων του μετατρέπεται σε δώρο γι’ αυτόν –όπως ο σκύλος
μυρίζει τον φόβο και τότε παριστάνει τον σκληρό. Το τελευταίο στάδιο είναι η
αλλοτρίωσή του: πιστεύει ότι πράγματι είναι δυνατός, ότι όντως
φέρει την αλήθεια. Ενθρονίζεται, δηλαδή, μόνιμα στο υπαρξιακό του ψέμα.
Στο καίριο αυτό σημείο θα ήθελα να απευθυνθώ στους μητροπολίτες
μας. Σεβασμιώτατοι, είστε όντως πρόθυμοι να λαμβάνετε μέτρα όταν ο
‘ακραίος’ παύει να μνημονεύει τον επίσκοπό του, ή όταν συνεχίζει να
λειτουργεί αν και καθηρημένος πλέον, ή όταν προσχωρεί σε παλαιοημερολογίτες.
Λοιπόν, τι κοινό παρατηρείτε σε αυτές τις περιπτώσεις; Απλούστατα, ενεργείτε
όταν θίγεται το διοικητικό σκέλος! Με συγχωρείτε, αλλά χαίρω
πολύ! Τότε και οι περισσότεροι λαϊκοί αντιλαμβάνονται ότι έχουμε να κάνουμε με
απατεώνα ή τυχοδιώκτη.
Αλλά και τότε κάνετε ενημέρωση και προειδοποίηση, δηλαδή
απευθύνεστε στους πιστούς μόνο. Με τον ίδιο τον
προβληματικό, όσο ανήκε στην δικαιοδοσία σας, δεν τά βάζει κανείς ευθέως! Όταν
κανονικός εφημέριος, ή ιεροκήρυκας, ή γερόντισα (οι οποίοι σάς μνημονεύουν
κανονικά και σάς υποδέχονται με τεμενάδες) ισχυρίζονται και διαδίδουν ποικίλα
εξωφρενικά, ή καθοδηγούν ποιμαντικά με τρόπους που ανέφερα παραπάνω, ή απλώς
δείχνουν έμπρακτα ότι αδιαφορούν για την υπεύθυνη στάση της Ιεράς Συνόδου
σχετικά με τη μάσκα, τότε κάνετε πως δεν βλέπετε! Ποτέ δεν αφαιρείται ιδιότητα
πνευματικού, ποτέ δεν εμποδίστηκε από τον μητροπολίτη κάποιος να εκφωνεί
κηρύγματα τέτοιας ποιότητας και ‘θεολογίας’ που κάνουν το εκκλησίασμά του να
θέλει ‘να τό βάλει στα πόδια’!
Όποιος φοβάται, όμως, γίνεται ευάλωτο θύμα των χειριστικών
τύπων –πασίγνωστος φυσικός νόμος. Τόν γνωρίζουν τόσοι λαϊκοί που
διαβάζουν Ψυχολογία, νέοι που αντιστέκονται στον ενοχοποιητικό χειρισμό από
τους γονείς τους, έγγαμοι που αγωνίζονται να ανακτήσουν την ψυχική τους
ελευθερία την οποία επιβουλεύεται έμμεσα και πονηρά ο σύντροφός τους.
Δυσκολεύομαι να δεχθώ ότι εσείς αγνοείτε αυτή την αλήθεια.
Ή μήπως δεν αναγνωρίζετε ότι φοβάστε; Όμως έχω ακούσει εγώ ο ίδιος ομολογίες
μητροπολιτών (του τύπου «μη μάς πιάσουν στο στόμα τους οι ακραίοι»,
«καταλαβαίνετε εσείς, έχουμε και παλαβούς, ποιος τούς ακούει τώρα;»), ενώ
άλλους φόβους τούς έχω ‘μυριστεί’, δεν χρειάζεται δα και τρομερή διαίσθηση.
Μάλιστα πολλοί από εσάς δεν αφήνετε καν να φανεί τι ακριβώς πιστεύετε για τα
διάφορα θέματα τα οποία οι ‘ακραίοι’ καθιστούν επίμαχα. Τηρείτε επιμελώς
επιδέξια ουδετερότητα, ακόμη και στις συνάξεις πνευματικών όπου
αυτοί αγορεύουν δογματίζοντας και με πάθος - και έχω παρευρεθεί σε τόσες
συνάξεις ανά την Ελλάδα!
Ένα μόνο διακρίνεται σαφώς μέσα από τη στάση σας: μέσω του φόβου
(ο οποίος, μάλιστα, πολλαπλασιάζεται από τη δύναμη της δημοσιότητας) τους
μητροπολίτες μας τούς χειρίζονται πλέον οι φανατικοί! Αν ένας κληρικός σας
προκαλέσει θανατηφόρο τροχαίο, με κάποιον τρόπο θα ασχοληθήτε μαζί του, είτε με
ακρίβεια είτε με οικονομία. Άραγε τώρα θα εγκαλέσετε καταλλήλως όσους έγιναν
αιτία να χαθούν συνάνθρωποί μας; Δεν προσδοκώ τίποτε, όμως. Η Εκκλησία
μας κατάντησε όμηρος των φονταμενταλιστών!
Θεωρώ περιττό να διαβεβαιώσω ότι απεχθανόμαστε μια εκκλησιαστική
‘αστυνομία’ σκέψης. Αλλοίμονό μας αν καταντήσουμε ένας θεσμός
ολοκληρωτισμού, όπου ο επικεφαλής θα απαγορεύει να μιλούν όσοι διαφωνούν μαζί
του. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Σημαίνει ότι δεν έχουμε πρόβλημα με τον κληρικό
που διατυπώνει άλλες γνώμες για την αντιμετώπιση της πανδημίας από την
κυβέρνηση. Ούτε θέλουμε να φοβάται και να αυτολογοκρίνεται όποιος ασκεί κριτική
στη συμμόρφωση της Ιεράς Συνόδου. Μπροστά σε ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο είναι
φυσικό να υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις. Η ελευθερία της γνώμης είναι
απαραβίαστη, ιδιαίτερα σε μια χώρα η οποία τήν τίμησε και έχυσε αίμα για να τήν
υπερασπιστεί. Σε αυτήν βασίζομαι και εγώ, άλλωστε, γράφοντας αυτά.
Από την ελάχιστη γνώση που απέκτησα της Πατερικής γραμματείας
διαπίστωσα πως οι Πατέρες, τους οποίους επανειλημμένα επικαλούμαστε, ουδέποτε
αγάπησαν την ουδετερότητα και την κρυψίνοια. Οι επιστολές τους δεν είναι
υπηρεσιακές και τυπικές, αλλά κοχλάζουν από ζωή και συναισθήματα. Μπήκαν στη
‘φωτιά’, πήραν θέση δημοσίως, συγκρούστηκαν με άλλους κληρικούς όταν
χρειάστηκε, και -ας μην σάς κάνει εντύπωση- καθήρεσαν κιόλας! Κάποιοι τό
πλήρωσαν αυτό, εννοείται. Και λοιπόν; Γι’ αυτό εξελέγητε «επί την λυχνίαν». Για
να μπαίνετε στη φωτιά και να τό πληρώνετε αν χρειαστεί. Και τότε είναι που θα
διαπιστώσετε ότι δεν θα μείνετε μόνοι! Τότε θα γίνετε περισσότερο
αγαπητοί, όχι επειδή θα είστε σκληροί, αλλά επειδή θα είστε αληθινοί.
Και στοργικοί! Γι’ αυτό σάς φιλάμε το χέρι, επειδή με τη
χειροτονία σας αναλαμβάνετε να μένετε ξάγρυπνοι για όλους, ιδιαίτερα για τους
αδύναμους. Προφανώς πολλοί τό κάνετε ήδη. Αλλά γνωρίζετε καλύτερα από εμένα,
και ορθά τό διακηρύττετε, ότι αδύναμος δεν είναι μόνο όποιος χρειάζεται τρόφιμα
και κοινωνικό φαρμακείο. «Ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος» μάς αρέσει να
βροντοφωνάζουμε στους πολιτικούς μας! Ούτε αδύναμος είναι όποιος δεν έχει παπά
στην ενορία του και στερείται της ευλογίας να ακούει καμπάνα (εξαιτίας αυτού,
άλλωστε, καταντήσαμε να χειροτονείται όποιος απλώς τό επιθυμεί). Ξέρετε κάτι;
Ίσως κατεξοχήν αδύναμος να είναι όποιος έχει παπά, πνευματικό μάλιστα,
και κακοποιείται από αυτόν!
Σεβασμιώτατοι, σάς μιλά ένας ‘χρήσιμος ηλίθιος’. Ένας από εκείνους
που καλείτε συστηματικά εδώ και 33 χρόνια για να διδάσκει τον λαό σας, να
εκπαιδεύει τους κληρικούς σας, να επιμορφώνει τους κατηχητές σας, να συμβάλει
με ό,τι γνωρίζει να κάνει τέλος πάντων. Και μέ καλοδέχεστε με τιμές και αγάπη,
ναι, τό ομολογώ ενώπιον πάντων και σάς ευγνωμονώ από καρδιάς γι’ αυτό.
Αλλά, συγχωρήστε με, δεν είμαι ο μόνος που αισθάνεται ‘χρήσιμος
ηλίθιος’. Μού τό έχουν αναφέρει και άλλοι κληρικοί, ομιλητές ανά το
πανελλήνιον. Μάς αξιοποιείτε, για καλό φυσικά, αλλά τις βαθύτερες αγωνίες και
τα παράπονα του κόσμου, τα οποία διερμηνεύουμε με τον προβληματισμό μας, δεν τά
ακούτε. Μάλλον δεν θέλετε να τά ακούσετε. Προ ετών μια εγκύκλιος της Ιεράς
Συνόδου προς τον λαό εκδόθηκε στην καθαρεύουσα. Σε τυχαία συνάντησή μου με τον
τότε αρχιγραμματέα τόν ρώτησα: «Γιατί, πάτερ; Δεν χάνουμε έτσι ευκαιρίες να
έλθει ο λαός ψυχικά πλησιέστερα προς τους επισκόπους του;» για να λάβω την
απάντηση «πρέπει να ανεβάσουμε το επίπεδο του λαού»!
Λυπάμαι βαθιά που δημοσιοποίησα αυτό το κείμενο. Αντιλαμβάνομαι
ότι όλοι σας βρίσκεστε σε οδυνηρή περίοδο κι εγώ σάς προσθέτω στενοχώρια με όσα
γράφω. Ευλογείτε σε άδειους ναούς, κηδεύετε ιερείς σας από κορωνοϊό, βιώνετε
την μέχρι τώρα φίλη Αστυνομία σαν αντίπαλο, στερείσθε τα έσοδα εκ των ναών,
αντιμετωπίζετε περισσότερη φτώχεια των πιστών. Πονάτε ποικιλοτρόπως.
Αλλά δεν έχω ενοχές που τό κάνω. Και τούτο διότι σάς στήριξα σε
πολλές και δύσκολες πλευρές της διακονίας σας. Δούλεψα εντατικά και εξέδωσα
κριτήρια που θα μπορούσαν να σάς φανούν χρήσιμα στον χειρισμό των ιερατικών
κλίσεων, αγωνίστηκα για την εξυγίανση των οφφικίων (για να βλέπουμε
νεοχειροτόνητους αρχιμανδρίτες να συνεχίζουν να τοποθετούνται προϊστάμενοι ενοριών,
κατά παράβαση του Καταστατικού Χάρτη!), ανέδειξα ‘κλειδιά’ για μια
αποτελεσματικότερη εκκλησιαστική ηγεσία, πάλεψα να συνδέσω την Ποιμαντική
Ψυχολογία με την καθημερινή πράξη. Και όλα αυτά όχι μόνο σαν θεωρία: ταξίδεψα
οπουδήποτε μέ καλούσαν παραμελώντας την οικογένειά μου και την υγεία μου, έδωσα
ώρες ακούγοντας εκμυστηρεύσεις κληρικών και πρεσβυτερών και μοναχών, προσπάθησα
να συμπαρασταθώ σε προσωπικά δράματα, και άλλα τινά. Αρθρογράφησα πάντοτε
επωνύμως, εκθέτοντας τον εαυτό μου σε εμπαθείς επιθέσεις. Έζησα την εμπειρία σε
ιερατικά και συνοδικά συνέδρια να υπερασπίζομαι μονώτατος κάποια θέση,
θεωρούμενος τάχα ρηξικέλευθος, για να έρχονται στο διάλειμμα ιερείς και να μού
σφίγγουν το χέρι λέγοντας «Σάς είμαστε ευγνώμονες που τά λέτε αυτά, συνεχίστε»…
Τι φοβόντουσαν άραγε; Μήπως μπορείτε εσείς να με διαφωτίσετε;
Να καταστήσω σαφές στο σημείο αυτό, ότι τώρα που άσπρισα κι εγώ
και βλέπω καθαρότερα τα λάθη μου, «φείδομαι μή τις εἰς ἐμέ λογίσηται ὑπέρ ὅ
βλέπει με ἤ ἀκούει ἐξ ἐμοῦ… γέγονα ἄφρων, ἀλλ’ ὑμεῖς με ἠναγκάσατε». Απλώς
μνημόνευσα τους λόγους για τους οποίους δεν διστάζω ως προς το περιεχόμενο
αυτού του κειμένου.
Αλλά υπάρχει και άλλη αιτία που μέ εξωθεί να τά γράφω αυτά. Αν δεν
ξεκαθαρίσουμε το τοπίο ασεβούμε απέναντι στους άλλους παπάδες,
εκείνους που έσωσαν ζωές συνιστώντας στον κόσμο να φορά μάσκα. Εκείνους που δεν
‘τό παίζουν’ μεγάλοι πνευματικοί, αλλά υπηρετούν αθόρυβα τους
αδελφούς τους. Εκείνους που εκδαπανώνται χωρίς να ακούσουν ένα «ευχαριστώ», για
να μην πω ότι ενίοτε οι μητροπολίτες τους νομίζουν ότι εξόφλησαν ‘πετώντας’
τους ένα οφφίκιο. Εκείνους των οποίων η ύπαρξη αγνοείται από τους πολλούς, αφού
η δημοσιότητα τούς έπεισε πως υπάρχει μόνο ό,τι γίνεται θέμα στα ΜΜΕ (κατά
κανόνα αρνητικό, εννοείται). Εκείνους που υφίστανται την υπεροψία των ‘ακραίων’
και των πνευματικοπαιδιών τους, αφού «δεν είναι όλα τα δάχτυλα ίσα»… Εκείνους
που εν τέλει, παρά το ότι πασχίζουν, υφίστανται αδιαμαρτύρητα την έξωθεν μαζική
στοχοποίηση («οι παπάδες!, η Εκκλησία!»), ακριβώς εξαιτίας των προβληματικών.
Σεβασμιώτατοι, αγαπητοί συλλειτουργοί, αδελφές και αδελφοί, ο
κορωνοϊός τώρα βρίσκεται στο ‘δεύτερο κύμα’ του. Ως άλογο ον, δηλαδή, κάνει
αυτό που ξέρει. Εμείς, τα έλλογα πολύτιμα πλάσματα, τι ακριβώς ξέρουμε και πού
είμαστε; Έχουμε αντιληφθεί ότι θαλασσοπνιγόμαστε μέσα σε ένα δικό μας μόνιμο
‘κύμα’;
Άραγε, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι πρέπει πρώτα να ακούσουμε το «εἰς
τί ἐδίστασας;» και κατόπιν να λάβουμε τη Χάρη να περπατήσουμε πάνω στο κύμα;
* Ο πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός είναι ψυχίατρος παιδιών καί
εφήβων. Είναι διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών καί
αναπληρωτής καθηγητής στήν Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών. Έχει
μετεκπαιδευθεί ως επισκέπτης επιστήμων (Visiting Scholar) στό Πανεπιστήμιο
Harvard, στό Boston University, στό Boston College, καί στό Andover Newton.
Βιβλία καί άρθρα του έχουν μεταφρασθεί στά Αγγλικά, Γαλλικά, Ρωσικά, Ρουμανικά,
Βουλγαρικά, Ισπανικά. Είναι ο διευθυντής έκδοσης του περιοδικού ‘Ψυχής δρόμοι’.
Γιά τό σύνολο του έργου του έχει εκπονηθεί μεταπτυχιακή εργασία (master thesis)
στή Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου του Balamand στόν Λίβανο, η οποία
κυκλοφόρησε στα Αγγλικά στην σειρά Εuropean University Studies από τον εκδοτικό
οίκο Peter Lang. Το 2014 εργάσθηκε επί τρίμηνο ως επισκέπτης ερευνητής (Visiting
Research Scholar) στο Institute for Medical Humanities του Πανεπιστημίου του
Τέξας. Ασχολείται μέ τήν επιμόρφωση κληρικών καί άλλων στελεχών της Εκκλησίας
(Ελλάδα, Αμερική, Φινλανδία), ενώ δίδαξε για 12 χρόνια καί στήν Θεολογική
Ακαδημία της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας. Υπηρετεί στήν Ιερά Μητρόπολη
Θηβών καί Λεβαδείας. Στα ενδιαφέροντά του ανήκουν η σχέση
Ψυχολογίας-Ψυχιατρικής-Ψυχοθεραπείας με την Θεολογία και την Ποιμαντική, η
ψυχολογία και ψυχοπαθολογία του κληρικού και του εκκλησιαστικού οργανισμού, ο
διάλογος της Εκκλησίας με τον πολιτισμό κ.ά. Έχει διεξαγάγει και δημοσιεύσει
έρευνα για την ψυχοσωματική υγεία των κληρικών και των συζύγων τους.
