Ομιλία του Αρχιμανδρίτου Ρωμανού Αναστασιάδη
στη Μελισσοκομική Ημερίδα με θέμα:
«Μέλισσες - Φυτοφάρμακα & Διατροφική Αλυσίδα»
του Μελισσοκομικού
Συλλόγου Ρεθύμνης «ΜΕΛΙΤΤΕΥΣ»
Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 2019,
Μνήμη του αγίου και δικαίου Φιλαρέτου του Ελεήμονος,
προστάτου των μελισσοκόμων.
Αίθουσα «Παντελής Πρεβελάκης» (Ωδείο Ρεθύμνου)
***
Οφείλω εξαρχής να ευχαριστήσω την Πρόεδρο
κ. Χριστίνα Κουβαρά και όλα τα μέλη του Δ.Σ. του Μελισσοκομικού Συλλόγου
Ρεθύμνης «ΜΕΛΙΤΤΕΥΣ» για την ευγενική και τιμητική πρόσκληση να είμαι ομιλητής
στην αποψινή τους εκδήλωση, ένα ακόμη καλό καρπό της αγαστής συνεργασίας των
τοπικών αρχών και φορέων που την έθεσαν υπό την αιγίδα τους και συνέβαλαν
καθοριστικά στην πραγματοποίησή της.
Η συμπερίληψη ενός κληρικού σε μια
επιστημονική Ημερίδα με ένα τόσο εξειδικευμένο αντικείμενο, το οποίο θεωρητικά
βρίσκεται εκτός του πεδίου των αναμενόμενων εκκλησιαστικών ενδιαφερόντων,
χρειάζεται οπωσδήποτε εξήγηση. Και αυτήν την εξήγηση δεν θα την δώσω με λόγους
δικούς μου, αλλά με πολλή ταπείνωση θα επικαλεστώ και θα καταθέσω στην αγάπη
σας σοφία και σύνεση από τους εμπνευσμένους λόγους του Παναγιωτάτου
Οικουμενικού μας Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ, με τους οποίους απευθύνεται στο
πλήρωμα της Εκκλησίας μας και σε όλη την ανθρωπότητα κάθε χρόνο, κατά την Εορτή
της Ινδίκτου, 1η Σεπτεμβρίου, δηλαδή κατά τη λεγόμενη αρχή του Εκκλησιαστικού
Έτους.
Όπως ίσως γνωρίζουν οι περισσότεροι, με
απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου του έτους
1989, η 1η Σεπτεμβρίου, αρχή του Εκκλησιαστικού Ενιαύσιου Κύκλου, ορίστηκε ως
«Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος». Καρπός αυτής της σπουδαίας Απόφασης της
Πρωτοθρόνου Εκκλησίας ήταν και η ειδική «Ικετήριος
προς τον φιλάνθρωπον Θεόν και Σωτήρα ημών Ιησούν Χριστόν ακολουθία υπέρ του
περιβάλλοντος ημάς στοιχείου και ευσταθείας πάσης της κτίσεως», που
συνέταξε ο αοίδιμος Γεράσιμος Μοναχός Μικραγιαννανίτης, Υμνογράφος της Αγίας
του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, και η οποία συμψάλλεται μαζί με τις ακολουθίες
της Ινδίκτου και των Αγίων που τιμώνται κατά την ημέρα αυτή.
Από τότε λοιπόν, από το 1989, κατ’ έτος ο
Οικουμενικός Πατριάρχης με Σεπτό Μήνυμά Του «επί
τη Εορτη της Ινδίκτου» απευθύνει αφυπνιστικές παραινέσεις προς την
ανθρωπότητα, καθιστώντας έτσι το οικολογικό ζήτημα βαθύτατα εκκλησιαστικό και
θεολογικό, θεοκεντρικό καλύτερα, όπως άλλωστε είναι από τη φύση του. Διότι
είναι αδιανόητο να ομιλούμε για οικολογία και οικοφιλία, για προστασία του
φυσικού περιβάλλοντος, δηλαδή της Δημιουργίας, όταν αγνοούμε Εκείνον που «πάντα εν σοφία» εποίησε, Εκείνον ο
Οποίος κατέστησε τον άνθρωπο, ως κορωνίδα της Δημιουργίας, οικονόμο και
διαχειριστή της. Και κάθε οικονόμος και διαχειριστής αποδίδει προς τον κύριό
του λόγο για τα πεπραγμένα του. Και έχοντας κατά νου αυτήν την ευθύνη της
λογοδοσίας καθίσταται φρόνιμος, πιστός και καλός οικονόμος όσων του
ενεπιστεύθησαν. Εάν η ανθρωπότητα είχε στοιχειώδη επίγνωση αυτής της λογοδοσίας
και αυτής της ευθύνης για όσα μας παραχωρήθηκαν από την αγάπη του Δημιουργού
προς χρήση, προς το κοινό συμφέρον και την κοινή πρόοδο, αλλά όχι για κατάχρηση
η παράχρηση, τότε δεν θα υπήρχε καν οικολογικό πρόβλημα. Όλα λοιπόν ξεκινούν
από την απουσία θεολογικής συνείδησης των ανθρώπων, οι αποφάσεις και τα έργα
των οποίων επηρεάζουν καταλυτικά το φυσικό περιβάλλον.
Έλεγε λοιπόν ο Πατριάρχης μας στο Μήνυμά
Του για την Εορτή της Ινδίκτου του έτους 2017 μεταξύ άλλων και τα εξής:
«Παρήλθον εικοσιοκτώ έτη από την, συνοδική αποφάσει, καθιέρωσιν υπό του
Οικουμενικού Πατριαρχείου, της εορτής της Ινδίκτου ως «Ημέρας προστασίας του
περιβάλλοντος», κατά την οποίαν εν τω Ιερώ Κέντρω της Ορθοδοξίας αναπέμπονται
ευχαί και ικεσίαι «υπέρ της όλης δημιουργίας». Η σχετική πατριαρχική
εγκύκλιος εκάλεσε σύμπαντα τον ορθόδοξον και τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον, όπως αναπέμπη κατά την ημέραν αυτήν ευχαριστηρίους δεήσεις
προς τον Κτίστην των όλων δια το «μέγα δώρον της Δημιουργίας» και ικεσίας δια την
προστασίαν αυτής.
Εκφράζομεν την χαράν και την ικανοποίησιν της ημετέρας
Μετριότητος δια την απήχησιν και την πλουσίαν καρποφορίαν της εν λόγω πρωτοβουλίας
της Κωνσταντινουπολίτιδος Εκκλησίας. Ανεδείξαμεν τας
πνευματικάς ρίζας της οικολογικής κρίσεως και την ανάγκην μετανοίας και
επανιεραρχήσεως των αξιών του συγχρόνου ανθρώπου. Εβεβαιώθη, ότι η εκμετάλλευσις και η καταστροφή της κτίσεως αποτελούν
διαστρέβλωσιν και κακήν αλλοίωσιν του χριστιανικού ήθους και όχι αναγκαίαν
συνέπειαν της βιβλικής εντολής «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε...», ότι η αντιοικολογική
συμπεριφορά είναι προσβολή του Δημιουργού και αθέτησις των εντολών Του, και ότι λειτουργεί κατά του αληθούς προορισμού του ανθρώπου. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξη βιώσιμος ανάπτυξις εις βάρος των
πνευματικών αξιών και του φυσικού περιβάλλοντος.
Η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία προέβαλε και προβάλλει το
οικοφιλικόν δυναμικόν της Ορθοδόξου ημών πίστεως (...) Όντως, ο σεβασμός της δημιουργίας ανήκει εις τον πυρήνα της
ορθοδόξου παραδόσεως».
Νομίζω ότι με αυτούς τους σεπτούς και
ξεκάθαρους πατριαρχικούς λόγους, μπορεί να δικαιολογηθεί η παρουσία ενός
κληρικού ως ομιλητή σε μια εκδήλωση που έχει ως επίκεντρο τελικά αυτό το
οικολογικό πρόβλημα, που ταλανίζει τη σύγχρονη ανθρωπότητα και απειλεί πολλές
από τις εκφάνσεις της ζωής πάνω στον πλανήτη μας.
«Μέλισσες -
Φυτοφάρμακα & Διατροφική Αλυσίδα» είναι ο
θεματικός τίτλος της συνάντησής μας αυτής. Τρεις λέξεις-κλειδιά που παραπέμπουν
στην καρδιά του οικολογικού προβλήματος, αφού οι μεταξύ τους λεπτές ισορροπίες,
κυριολεκτικά ισορροπίες τρόμου όπως έχουν εξελιχθεί στους καιρούς μας,
καθορίζουν εν πολλοίς το δείκτη βιωσιμότητας επάνω στον πλανήτη γη, ο οποίος
-για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας- έχει πέσει τόσο χαμηλά, σε
πραγματική κατάσταση συναγερμού.
Η μέλισσα, ένας οργανισμός ο οποίος αποτελεί
αντικείμενο ενδιαφέροντος και αφορμή θεολογικού στοχασμού σε όλες σχεδόν τις
γνωστές θρησκείες, κατ’ εξοχήν φυσικά στον Χριστιανισμό, είναι αυτό που θα
μπορούσαμε να ονομάσουμε «λυδία λίθος» για τη βιωσιμότητα του φυσικού μας
περιβάλλοντος. Η μέλισσα είναι έντομο εκλεκτικό, καθαρό, πειθαρχημένο. Οι
επιλογές της είναι επιλογές ζωής. Ο,τι σκοτώνει τη μέλισσα σκοτώνει την ίδια
την πλανητική μας βιωσιμότητα στο σύνολό της. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι
όσο και όπου υπάρχουν μέλισσες εκεί μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος αλλά και κάθε
άλλος έμβιος οργανισμός. Και φυσικά ισχύει το αντίστροφο: η ελάττωση η και
παντελής εξαφάνιση των μελισσών αποτελεί ένα ηχηρό καμπανάκι κινδύνου για κάθε
μορφή ζωής.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας χρησιμοποίησαν
συχνά τη μέλισσα ως παράδειγμα, ως πρότυπο, ως πρόταση ζωής και συμπεριφοράς με
στόχο το «ευ ζην». Είναι μνημειώδης πλέον και αρκετά γνωστός ο λόγος του
Μεγάλου Βασιλείου «ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ, ΠΩΣ ΝΑ ΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ», όπου ο ιερός Πατήρ επικαλείται το παράδειγμα της μέλισσας, ως
επιμελούς και φιλόπονης εργάτριας του αγαθού, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Για τον άνθρωπο και τ’ άλλα ζώα, τα
λουλούδια είναι καλά μονάχα για το άρωμά τους και το χρώμα τους. Για τις
μέλισσες όμως, υπάρχει σ αὐτὰ και κάτι
άλλο: το μέλι. Έτσι κι εδώ. Όσοι στα συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων δεν
αναζητούν μονάχα τη γλύκα και τη χάρη του λόγου, μπορούν ν’ αποκομίσουν και
κάποια ωφέλεια για την ψυχή. Πρέπει, λοιπόν, αυτά τα συγγράμματα να τα
σπουδάζουμε ακολουθώντας το παράδειγμα των μελισσών. Οι μέλισσες δεν πετάνε σε
όλα τα λουλούδια με τον ίδιο τρόπο. Κι όπου καθίσουν, δεν κοιτάνε να τα πάρουν
όλα. Παίρνουν μονάχα όσο χρειάζεται στη δουλειά τους και το υπόλοιπο το
παρατούν και φεύγουν».
Στο ίδιο πνεύμα, αρκετοί Πατέρες της Εκκλησίας
χρησιμοποιούν τη μέλισσα ως παράδειγμα εργατικότητας, υπακοής, πειθαρχίας,
καταμερισμού ρόλων, αυστηρής οργάνωσης και αγνότητας. Γι’ αυτό άλλωστε, η
μελισσοκομία αποτελούσε πάντοτε ένα από τα πλέον διαδεδομένα «διακονήματα»,
δηλαδή εργασίες βιοπορισμού, στα Μοναστήρια μας. Στο Βυζάντιο μάλιστα η
μελισσοκομία είχε κυρίως ακμάσει στο χώρο του μοναχισμού, εκτός των άλλων λόγω
και της σύνδεσής της με το κερί, που είναι βασική πρώτη ύλη για χρήση στις
λατρευτικές ανάγκες της Εκκλησίας μας.
Θεωρώ ότι δεν έχει νόημα να καταχρασθώ το
χρόνο και να κουράσω παραθέτοντας κείμενα, λόγους, απόψεις, κυριολεξίες και
μεταφορές από την Αγία Γραφή και την Πατερική Γραμματεία της Εκκλησίας μας, για
να καταδείξω πόσο συχνά χρησιμοποιούνται η μέλισσα, η εργασία της και ο καρπός
της, πάντοτε ως θετικά παραδείγματα προς νουθεσία και μίμηση.
Η αποψινή εκδήλωση έχει στόχο να
παρουσιάσει μέσα από κατάλληλες εισηγήσεις ειδικών ομιλητών τους κινδύνους από
την κατάχρηση της γης που συνετελείται με αποκλειστικό γνώμονα, δυστυχώς, το
μέγιστο κέρδος, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τραγικές συνέπειες που επιφέρει
στο οικοσύστημα η αλόγιστη χρήση χημικών παρασκευασμάτων. Γι’ αυτό θεωρώ
σκόπιμο, να καταθέσω μια κατά κάποιον τρόπο θεολογική εισαγωγή σε όσα θα
ακουσθούν από τους επόμενους ομιλητές, οι οποίοι είναι αρμοδιότεροι για την
ανάπτυξη της επιστημονικής διάστασης του θέματος.
«Ως εμεγαλύνθη
τα έργα σου, Κυριε· πάντα εν σοφία εποίησας, επληρώθη η γη της κτίσεώς σου». Με τα λόγια αυτά του Ψαλμωδού οι πιστοί υμνούν το Δημιουργό
καθημερινά, σε κάθε Εσπερινό. Τα λόγια αυτά λειτουργούν ως το πιο ηχηρό
οικολογικό μήνυμα, αφού καταγράφουν τη μεγάλη αλήθεια, για την οποία μίλησα
στην αρχή: ότι τα πάντα είναι έργα του Θεού και εμείς, ως οικονόμοι της
κτίσεως, οφείλουμε με πολλή σύνεση και αγάπη για το Θεό και τα δημιουργήματά
του, να τα διαχειριζόμαστε προς το κοινό συμφέρον.
Τα λόγια αυτά του Αγίου Πνεύματος δεν θα
μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορο τον Πρώτο της Ορθοδοξίας, τον Οικουμενικό μας
Πατριάρχη, ο Οποίος, όπως και πολλοί άλλοι φυσικά, διαπίστωσε ότι ο σύγχρονος
άνθρωπος, μαστιζόμενος από την πλεονεξία, τον εγωκεντρισμό, την απληστία και
την απουσία της αγάπης δεν λειτουργεί πλέον ως πιστός και φρόνιμος οικονόμος,
κατά την προτροπή του Ευαγγελίου, αλλά ως σκληρός και αδυσώπητος δυνάστης και
καταχραστής ενός πλούτου που είναι κοινό κτήμα όλης της ανθρωπότητος και κανείς
δεν δικαιούται να τον οικειοποιείται μονομερώς και ιδιοτελώς.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ως μια
Προσωπικότητα καθολικού διεθνούς κύρους και αναγνώρισης, αφουγκράστηκε το
πανανθρώπινο αίτημα που εδώ και δεκαετίες αναπέμπεται από κάθε γωνιά του
πλανήτη: να σώσουμε το κοινό μας σπίτι, να μην γίνουμε εμείς, οι άνθρωποι του
σήμερα, οι πιο τραγικοί και μοιραίοι στην ιστορία χιλιάδων χρόνων της
ανθρωπότητας, με το να καταστούμε, λόγω της απληστίας και της αδιαφορίας μας,
οι τελευταίοι που θα ζήσουν σε ένα πλανήτη βιώσιμο και κοσμημένο με όλο εκείνο
το κάλλος που τον περιέβαλε ο Πάνσοφος Δημιουργός.
Είναι γνωστό στους περισσότερους νομίζω το
σχετικό προσωνύμιο του «Πράσινου Πατριάρχη» που του έχει αποδοθεί, λόγω αυτής
της διαρκούς και ουσιαστικής δραστηριοποίησης σε παγκόσμια κλίμακα, με
πρωτοβουλίες και δράσεις που περιποιούν τιμή στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας, ως
πρωτοπόρα σε αυτόν τον τομέα του οικολογικού συμπροβληματισμού, γεγονός που
οδήγησε και άλλες Εκκλησίες, όπως τη Ρωμαιοκαθολική, να ακολουθήσουν πρόθυμα
αυτό το δρόμο της πανανθρώπινης αφύπνισης και περισυλλογής.
Γι’ αυτό και κατακλείοντας τους φτωχούς
λόγους μου, θα ερανισθώ και πάλι από τον θεόπνευστο πλούτο των πατρικών λόγων
Εκείνου, του Οποίου η ειλικρινής και αδιάλειπτη μέριμνα για την προστασία του
περιβάλλοντος Τον έχουν καταξιώσει στις συνειδήσεις όλων των ανθρώπων που
νοιάζονται για τον κόσμο μας.
Πρόκειται για λόγους από ένα ακόμη Μήνυμα
του Οικουμενικού Πατριάρχου, για την Εορτή της Ινδίκτου του έτους 2015, οι
οποίοι θα λειτουργήσουν, ως προείπα, σαν μια θεολογική εισαγωγή και θα
βοηθήσουν στην καλύτερη πρόσληψη και κατανόηση όσων θα ακουστούν με λόγο
επιστημονικό και εμπειρικό στη συνέχεια.
«Οι άνθρωποι είμεθα οι καταστροφείς της κτίσεως με την
απληστίαν μας, με την προσήλωσίν μας εις την γην, εις τα επίγεια αγαθά, τα οποία προσπαθούμεν
συνεχώς να αυξήσωμεν, ως ο «άφρων πλούσιος» του Ευαγγελίου. Λησμονούμεν το Άγιον Πνεύμα, εν τω Οποίω και ζώμεν
και κινούμεθα και εσμέν. Τούτο σημαίνει ότι η αντιμετώπισις της οικολογικής κρίσεως
δύναται να επιτευχθή συντετονισμένως, πάντοτε όμως εν Αγίω
Πνεύματι, δια της Χάριτος του Οποίου ευλογούνται αι ανθρώπινοι
προσπάθειαί μας και πάσα η κτίσις καινουργείται και παλινδρομεί εις το πρώτον, ως εδημιουργήθη «καλή λίαν» υπό του Θεού. Δια τούτο και η ευθύνη του συνδημιουργού και προικισθέντος
δια του αυτεξουσίου ανθρώπου εις την αντιμετώπισιν της οικολογικής κρίσεως
είναι μεγάλη.
Η γη ομοιάζει με «γιγαντιαίον σωρόν από
ακαθαρσίαν» (Πάπας Ρώμης Φραγκίσκος, Εγκύκλιος 2015). Και αι ακαθαρσίαι αυταί δεν είναι μόνον υλικαί, αλλά πρωτίστως πνευματικαί. Είναι ακαθαρσίαι
προερχόμεναι εν τη ουσία από εμπαθή νοήματα του ιδίου του ανθρώπου. Ημείς όμως, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, με βεβαίαν την πίστιν
προς τον Δημιουργόν πάσης της κτίσεως και Παντοκράτορα Κύριον, καλούμεθα να επιτελέσωμεν και εις το θέμα της προστασίας
πάσης της κτίσεως έργον ευαγγελιστού, έργον αποστολικόν: να αναζωπυρώσωμεν, δηλαδή, την χαρμόσυνον ευαγγελικήν αγγελίαν εις τον σύγχρονον
ταραγμένον κόσμον και να αφυπνίσωμεν την υπνώττουσαν πνευματικήν φύσιν του
πολλαπλώς, πολυμερώς και πολυτρόπως δοκιμαζομένου ανθρώπου και να
μεταδώσωμεν μήνυμα ελπίδος και ειρήνης και πραγματικής χαράς· της ειρήνης και
της χαράς του Χριστού.
Ταύτα φρονούντες και ταύτα πρεσβεύοντες, και διακηρύττοντες την αλήθειαν ταύτην από των βαθμίδων του
Αγιωτάτου Αποστολικού και Πατριαρχικού Οικουμενικού Θρόνου, καλούμεν πάντας εις εγρήγορσιν νοός, εις απαλλαγήν εμπαθών λογισμών και συμφεροντολογικών κινήσεων, ώστε να ζώμεν εν αρμονία προς τον πλησίον και με την λίαν
καλώς δημιουργηθείσαν υπό του Θεού κτίσιν (...)
Τούτο είναι το μήνυμά μας, αυτή είναι η
πεποίθησίς μας, αυτή η προτροπή μας προς πάντας: Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου, ενώπιον της δημιουργίας
του Θεού».
Σας ευχαριστώ.
