Παρατίθεται
σε ελληνική μετάφραση ο έξοχος και εύστοχος σχολιασμός του Σεβ. Αρχιεπισκόπου
Τσέρνιχιφ κ. Ευστρατίου, Εκπροσώπου της Ιεράς Μητροπόλεως Κιέβου της Ορθοδόξου
Εκκλησίας της Ουκρανίας, σχετικά με την πρωτοβουλία του Πατριάρχου Ιεροσολύμων
Θεοφίλου να προτείνει «αδελφική συνάντηση» των Προκαθημένων των Ορθοδόξων
Εκκλησιών στην Ιορδανία.
***
Μια επιστολή του Πατριάρχη
Ιεροσολύμων Θεόφιλου Γ΄ προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο κυκλοφόρησε
σχετικά με την πρωτοβουλία να διεξαχθεί μια «αδελφική συνάντηση» μέχρι τα τέλη
Φεβρουαρίου, πριν την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής, για την οποία ο Πατριάρχης
Ιεροσολύμων «ανοίγει τις πόρτες του Πατριαρχικού Οίκου στο Χασεμιτικό Βασίλειο
της Ιορδανίας στο Αμμάν».
Η επιστολή, γραμμένη στα
αγγλικά (οι παρατηρητές ήταν πολύ έκπληκτοι από αυτή τη λεπτομέρεια, διότι η
αλληλογραφία των δύο Πατριαρχείων μέχρι σήμερα λάμβανε χώρα αποκλειστικά στα
ελληνικά και μάλιστα στην αρχαία και όχι στη σύγχρονη μορφή τους), αναφέρεται
στην εμπειρία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων να φροντίζει για την ενότητα των
Χριστιανών στους Αγίους Τόπους και στην αδιαμφισβήτητη αναγνώριση των
δικαιωμάτων του Οικουμενικού Πατριάρχη να συγκαλεί πανορθόδοξες συναντήσεις.
Έτσι, τυπικά, ο Πατριάρχης
Ιεροσολύμων στην επιστολή του ΔΕΝ ΣΥΓΚΑΛΕΙ τη Σύναξη των Προκαθημένων, αλλά
μόνο «παρέχει ένα μέρος» γι’ αυτήν - αν και ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν έθεσε
ενώπιόν του ή σε κανέναν άλλο το ζήτημα της ανάγκης να βρεθεί ένας τόπος για
μια τέτοια Σύναξη.
Μόνο το Οικουμενικό
Πατριαρχείο, ως η Πρωτόθρονη Εκκλησία, έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να συγκαλεί
και να πραγματοποιεί πανορθόδοξες συναντήσεις, όπως αναφέρεται στην επιστολή.
Ακόμα και όταν, όποτε
απαιτηθεί, συγκληθεί μια Σύναξη των Προκαθημένων ή των αντιπροσώπων τους, θα
συμπεριληφθεί σίγουρα και ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας,
ο Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας, ή κάποιος εξουσιοδοτημένος αντιπρόσωπός
του.
Αυτό ακριβώς αναφέρεται στον
Τόμο: ο Μητροπολίτης Κιέβου και Πάσης Ουκρανίας έχει τη θέση του στα Δίπτυχα
μετά τον Προκαθήμενο της Ορθόδοξης Εκκλησίας Τσεχίας και Σλοβακίας και
συμμετέχει σε Πανορθόδοξες Συνάξεις αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου.
«Ἀλλ’ ἵνα ὁ τῆς πνευματικῆς ἑνότητος καὶ συναφείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν ἀπαραμείωτος ἐν ἅπασι παραμένῃ σύνδεσμος, καὶ γὰρ ἐδιδάχθημεν «τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης» (Ἐφεσ. δ΄,
3), ὁ κατὰ καιροὺς Μακαριώτατος Μητροπολίτης Κιέβου καὶ πάσης Οὐκρανίας ὀφείλει μνημονεύειν, κατὰ τὰ παλαιόθεν ὑπὸ τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν παραδεδομένα, τοῦ τε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, τῶν Μακαριωτάτων Πατριαρχῶν καὶ τῶν λοιπῶν Προέδρων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, ἐν τῇ σειρᾷ τῶν Διπτύχων, κατὰ τὴν κανονικὴν τάξιν, τοῦ ἰδίου λαμβάνοντος τὸν τόπον μετὰ τὸν Προκαθήμενον τῆς κατὰ Τσεχίαν καὶ Σλοβακίαν Ἐκκλησίας ἔν τε τοῖς ἱεροῖς Διπτύχοις καὶ ἐν ταῖς ἐκκλησιαστικαῖς συνελεύσεσιν. Ὡσαύτως, ἡ ἐν Οὐκρανίᾳ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, διὰ τοῦ Πρώτου αὐτῆς ἢ τοῦ κανονικοῦ τοποτηρητοῦ τοῦ Θρόνου τοῦ Κιέβου, ὑποχρεοῦται μετέχειν, ἐπὶ σπουδαίων κανονικῶν, δογματικῶν καὶ λοιπῶν ζητημάτων, τῶν κατὰ καιροὺς Διορθοδόξων διασκέψεων, κατὰ τὴν ἀπ’ ἀρχῆς κρατήσασαν ἱερὰν τῶν Πατέρων συνήθειαν» (απόσπασμα από τον Τόμο Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας).
Η πραγματοποίηση μιας
συνάντησης χωρίς τη συμμετοχή του Προκαθημένου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας
σημαίνει την αμφισβήτηση του ίδιου του Τόμου και της Αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου
Εκκλησίας της Ουκρανίας, κάτι το οποίο δεν είναι δυνατόν να επιτρέψουν το
Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι Τοπικές Εκκλησίες που έχουν ήδη εναρμονιστεί με
την απόφασή του (δηλαδή το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και η Εκκλησία της Ελλάδος).
Ποιο είναι λοιπόν το νόημα
της συνάντησης στο Αμμάν;
Δεν υπάρχει τόπος όπου ο
Οικουμενικός Πατριάρχης θα μπορούσε να συγκεντρώσει τους Προκαθημένους; -
Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι τόποι, ένας από τους οποίους, στην Ελβετία, έχει
εξυπηρετήσει πολλές φορές αυτή την αποστολή και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από
κανέναν όσον αφορά την ουδετερότητα, την ασφάλεια και την ευκολία.
Αν ο σκοπός της φιλόξενης
προσφοράς «να ανοίξει τις πόρτες του Πατριαρχικού Οίκου» είναι μόνο να
δημιουργηθούν προϋποθέσεις για να συγκαλέσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης μια αδελφική
συνάντηση, η ίδια η λογική δεν υποδηλώνει ότι αυτό έπρεπε να συζητηθεί
πρωτίστως με εκείνον που θα συγκαλέσει τη συνάντηση, δηλαδή με τον Οικουμενικό Πατριάρχη;
Εξάλλου, από την Ιερουσαλήμ μέχρι την Κωνσταντινούπολη είναι πολύ πιο κοντά από
όσο μέχρι τη Μόσχα.
Εάν ο σκοπός της συνάντησης
είναι να γίνει συζήτηση για την Ουκρανία, τότε, εάν πραγματικά θέλεις να έχεις επιτυχία,
θα πρέπει να μιλήσεις με την Ουκρανία εκπροσωπούμενη από τον κανονικό Προκαθήμενο
της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας. Εξαιρώντας τον Προκαθήμενο της Ορθοδόξου
Εκκλησίας της Ουκρανίας, χωρίς τη δική του γνώση και συμμετοχή, καμία απόφαση σχετικά
με την εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία δεν μπορεί να είναι πλήρης, ορθή ή
με δυνατότητα εφαρμογής.
Προφανώς, χρειαζόμαστε έναν
διάλογο μεταξύ των Τοπικών Εκκλησιών σχετικά με την παρούσα κατάσταση, ειδικά
υπό το φως των ολοένα αυξανόμενων αντικανονικών καταστροφικών ενεργειών του
Πατριαρχείου Μόσχας. Ωστόσο, ο διάλογος αυτός δεν θα οδηγήσει σε κατανόηση και
δεν θα είναι επιτυχής εάν δεν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
1. Σεβασμός της αρχής του
πρωτείου και των κανονικών προνομίων του Οικουμενικού Πατριαρχείου για τη
σύγκληση και διοργάνωση πανορθοδόξων συναντήσεων.
2. Συμμετοχή της Ορθοδόξου
Εκκλησίας της Ουκρανίας στον διάλογο, όπως αναφέρεται στον Τόμο.
Η παραθεώρηση αυτών των προϋποθέσεων
καθιστά τις συναντήσεις, τις πρωτοβουλίες διαλόγου ή διαμεσολάβησης,
καταδικασμένες από την αρχή σε αποτυχία.
Το σχόλιο αυτό στα Ουκρανικά και στα Ρωσικά έχει
αναρτηθεί στη σελίδα του Σεβασμιωτάτου κ. Ευστρατίου στο facebook.
