Οι μετασχόντες εις τας Αγίας Οικουμενικάς Συνόδους Επίσκοποι:
Επιφάνιος Λάμπης, Επιφάνιος Ελευθέρνης, Ιωάννης Λάμπης, Ευφράτης Ελευθέρνης, Δημήτριος Λάμπης, Παύλος Λάμπης.
Τοιχογραφία στο Παρεκκλήσιο του Επισκοπείου της Ιεράς
Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου.
Έργο των αγιογράφων Ιερέως Νικολάου Ρουσσάκη και του
υιού αυτού Νικολάου.
Η Κυριακή μετά την Κυριακή των
Πατέρων της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, που εφέτος συμπίπτει την 18η Οκτωβρίου
2020, είναι αφιερωμένη στη μνήμη όλων των Κρητών Επισκόπων που συμμετείχαν στις
άγιες και σεπτές Οικουμενικές Συνόδους. Σχετική ακολουθία, η οποία έχει
εγκριθεί από την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης, υπάρχει στο
«Κρητικόν Πανάγιον» (τ. Γ’, σσ. 329-337), καθώς επίσης και στο βιβλίο του
Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαδάκη: «Οι
Άγιοι Κρήτες Πατέρες των Οικουμενικών Συνόδων», σσ. 67-103, συντεθειμένη
από τον Μέγαν Υμνογράφον της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας, Δρ. Χαραλάμπη Μπούσια.
Η Ιερά Μητρόπολη Ρεθύμνης και
Αυλοποτάμου, με αφορμή την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που
πραγματοποιήθηκε στη μεγαλόνησο Κρήτη το έτος 2016, αφιέρωσε το Εγκόλπιο
Ημερολόγιο του έτους 2017 αφενός σε αυτό το μέγα και ιστορικό γεγονός της
Ορθοδόξου Εκκλησίας και αφετέρου στους Αγίους Επισκόπους που βρίσκονταν εντός
των γεωγραφικών της ορίων και είχαν συμμετάσχει σε Οικουμενικές Συνόδους.
Πρόκειται για τους εν αγίοις πατέρες ημών Παύλον, Δημήτριον, Ιωάννην και
Επιφάνιον, Επισκόπους Λάμπης ή Λάππας (σήμερον Αργυρουπόλεως Ρεθύμνου), και
Ευφράτην και Επιφάνιον, Επισκόπους Ελευθέρνης.
Παραθέτουμε κείμενα και φωτογραφικό υλικό που είχαν δημοσιευθεί στο Ημερολόγιο αυτό.
Η Σύναξις των Κρητών Αγίων Πατέρων των μετασχόντων εν
ταις Αγίαις Οικουμενικαίς Συνόδοις.
Δέησις Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαδάκη του Κρητός,
του Πρωτοσυγκέλλου της Γορτυνίων Εκκλησίας εν έτει 1999.
Χειρ Στεφάνου.
ΣΕΠΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑ
ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΘΕΙΟΤΑΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ,
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ,
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΝ
ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΚΑΙ ΑΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ κ. ΕΥΓΕΝΙΟΝ
ΔΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΙΝ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ 2017
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου, ὑπέρτιμε καί ἔξαρχε Ἄνω Κρήτης καί Πελάγους Κρητικοῦ, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Εὐγένιε, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί εἰρήνη παρά Θεοῦ.
Ἡ ἀπόφασις τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον...»,
προσκλητικῶς πως ἀπηχεῖ τό σημαινόμενον διά τοῦ ὅρου «σύνοδος», ἤτοι δηλοῖ τήν ἀπό
κοινοῦ πορείαν, τήν συμπόρευσιν, ἡ ὁποία ὁλοκληροῦται εἰς τήν πλήρη ἀνάπτυξιν τῆς
γραφικῆς φράσεως «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καί καθ᾿ ὁμοίωσιν».
Τοιουτοτρόπως, κατά κύριον καί πρῶτον λόγον ἡ ἔννοια τῆς «συνοδικότητος»
περιέχεται εἰς τήν ἔννοιαν τῆς διαπροσωπικῆς κοινωνίας. Κατά δεύτερον, ἐμφαίνει
τήν ἔννοιαν τῆς ἀπό κοινοῦ ἐνατενίσεως, ἐμπεριεχούσης τήν ἰδίαν προοπτικήν καί ἀπόληξιν
εἰς τήν πορείαν πρός τόν ἔσχατον στόχον καί τό ἔσχατον τέλος. Τρίτη,
συνακολούθως, ἔννοια τῆς συνοδικότητος εἶναι αὐτό τοῦτο τό γεγονός τῆς
κοινωνίας ὡς συμπορεύσεως (συν-πορεία - ὁδός ὁμοῦ) ὡς υἱοθετήσεως τῆς μιᾶς καί
αὐτῆς ὀντολογικῆς πορείας, ἤτοι τῆς «ταυτοσήμου
πορείας». Ἡ τρισδιάστατος αὕτη συνοδικότης, προσελήφθη ὑπό συνόλου τῆς
βιβλικῆς, πατερικῆς καί κανονικῆς Παραδόσεως. Ἡ πλέον σαφής καί ἐπίσημος ἐμφάνισις
αὐτῆς πραγματοποιεῖται εἰς τό εὐχαριστιακόν γεγονός, τήν Θείαν Λειτουργίαν. Διά
τοῦ τρόπου τούτου δηλοῦται τό βιούμενον εἰς τήν Τριαδικήν ζωήν καί κοινωνίαν, εἰς
τό ὁποῖον σύμπασα ἡ ἀνθρωπότης καλεῖται ἵνα μετάσχῃ καί βιώσῃ. Τοῦτ᾿ αὐτό
φανεροῖ ὁ ἐν Ἁγίοις πατήρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, λέγων ἐπιγραμματικῶς: «Ἐκκλησία, συνόδου ὄνομα», συμπεριληπτικῶς
ἑρμηνευόμενον: «Ἡ Ἐκκλησία φέρει τό τῆς συνόδου ὄνομα, λαμβάνει τό ὄνομά της ἐκ
τῆς Συνόδου, οὕτως ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὄνομα συνοδικόν». Συνεπῶς, ἡ συνοδικότης
χαρακτηρίζει συνολικῶς τήν ζωήν, τήν ὕπαρξιν, τήν ὑπόστασιν τῆς Ἐκκλησίας, τήν
προοπτικήν της, τόν λόγον τῆς ὑπάρξεώς της. Ἐν τέλει, εἰς τήν Ἐκκλησίαν, καί τό
«λειτουργεῖν» καί τό «διοικεῖν» τελεσιουργοῦνται «συνοδικῶς».
Τούτου τοῦ ὑψίστου γεγονότος ἠξιώθημεν νά βιώσωμεν τήν ἁγιοπνευματικήν
χάριν κατά τήν ἐν Κρήτῃ συνελθοῦσαν καί λίαν ἐπιτυχῶς ὁλοκληρωθεῖσαν Ἁγίαν καί
Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, συνδιασκεψάμενοι, ἑπόμενοι ταῖς διδαχαῖς
τῶν θεοφρόνων Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν. Ἐκπληροῦντες χρέος ἱερόν πρός τούς
προκατόχους ἡμῶν, κατεστήσαμεν τήν σύγκλησιν τῆς Μεγάλης Συνόδου κεντρικόν
στόχον τῆς ταπεινῆς Πατριαρχίας ἡμῶν καί σύν Θεῷ, διά τῆς ἀγάπης τῶν πλείστων ἀδελφῶν
καί συλλειτουργῶν ἡμῶν, τό τοιοῦτον ἐγχείρημα θεοπρεπῶς ἐπετεύχθη καί ὡς
θεάρεστον ἐπευλογήθη. Οὕτως ἐδόθη ἡμῖν ἡ δυνατότης νά διατρανώσωμεν ὅτι ἡ Ἁγία ἡμῶν
Μήτηρ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία παραμένει ἡ ἐπί γῆς Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική,
φυλάσσουσα τό πλήρωμα τῆς ἀληθείας ὡς παρελάβομεν παρά τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τῶν ἁγίων θεοκηρύκων Ἀποστόλων καί τῶν Θεοφόρων Πατέρων ἡμῶν. Διά τῆς
κοινῆς ἡμῶν ἀναφορᾶς πρός τόν θεῖον Δομήτορα καί τῆς ἀπό κοινοῦ μετοχῆς εἰς τό
Ποτήριον τῆς Ζωῆς, ἐπεβεβαιώσαμεν τήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνίαν τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος, ἐνῷ ζῶμεν καί κινούμεθα εἰς ἕνα πολυδιεσπασμένον κόσμον.
Συλλαμβάνοντες δέ τά μηνύματα τῶν καιρῶν ὑπεδείξαμεν φιλαδέλφως καί ἀγαπητικῶς
τά δέοντα, ὡς διαλαμβάνει ἡ Συνοδική Ἐγκύκλιος: «...εὐαγγελιζόμενοι, λοιπόν,
κατά τήν ἐντολήν τοῦ Κυρίου ὅλον τόν κόσμον καί «κηρύττοντες ἐπί τῷ ὀνόματι αὐτοῦ
μετάνοιαν καί ἄφεσιν ἁμαρτιῶν εἰς πάντα τά ἔθνη» (πρβλ. Λουκ. κβ΄, 47), ἔχομεν
χρέος νά παραθέτωμεν ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ
καί νά ἀγαπῶμεν ἀλλήλους, ὁμολογοῦντες ἐν ὁμονοίᾳ «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα,
Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον». Ταῦτα ἀπευθύνοντες ἐν Συνόδῳ πρός τά ἀνά τόν
κόσμον τέκνα τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας καί πρός τήν οἰκουμένην πᾶσαν,
ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις Πατράσι καί τοῖς συνοδικοῖς θεσπίσμασι πρός διαφύλαξιν τῆς
πατροπαραδότου πίστεως καί πρός «ἀνάληψιν χρηστοηθείας» εἰς τήν καθ᾿ ἡμέραν
ζωήν ἡμῶν, ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς «κοινῆς ἀναστάσεως», δοξολογοῦμεν τήν τρισυπόστατον
Θεότητα...».
Τῷ αὐτῷ πνεύματι κινουμένη καί ἡ ὑμετέρα Ἱερότης ἠθέλησε
νά ἀναδείξῃ τήν χριστομίμητον βιοτήν τῶν ἐν ἁγίοις πατέρων ἡμῶν Παύλου,
Δημητρίου, Ἰωάννου καί Ἐπιφανίου, Ἐπισκόπων Λάμπης ἤ Λάππας (σήμερον Ἀργυρουπόλεως
Ρεθύμνου), καί Εὐφράτου καί Ἐπιφανίου, Ἐπισκόπων Ἐλευθέρνης, οἵτινες, πλήν ἄλλων,
μετέσχον καί συνυπέγραψαν Πρακτικά τῶν Ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ὡς διαπιστοῦται
ἐξ ἐπισταμένης ἱστορικῆς ἐρεύνης, γενομένης, ὑμετέρᾳ προτροπῇ, ὑπό τοῦ Ἐλλογιμωτάτου
κ. Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκη, Καθηγητοῦ τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας
Κρήτης. Τῷ ὄντι ἀξιέπαινος καί ἀξιομίμητος ἡ ὑμετέρα ἔμπνευσις, ὡς ἀποσκοποῦσα
εἰς τήν περαιτέρῳ ἀνάδειξιν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου.
Ἐφ᾿ ᾧ καί συγχαίροντες ὑμῖν διά τήν πρωτοβουλίαν ταύτην, ἐπευλογοῦμεν τήν ἐνιαύσιον ἔκδοσιν τοῦ Ἡμερολογίου τῆς καθ᾿ ὑμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου καί ἅπαντας τούς εὐλαβεστάτους κληρικούς καί τό εὐσεβές ὑμῶν ποίμνιον, εὐχόμενοι τῇ ὑμετέρᾳ ἀγαπητῇ Ἱερότητι καρποβριθῆ καί θεοτίμητον ποιμαντορίαν καί εὐλογημένον τόν νέον ἐνιαυτόν τῆς χρηστότητος Κυρίου.
,βις΄ Ὀκτωβρίου κ΄
Ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός
† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος
Οι μετασχόντες εις τας Οικουμενικάς Συνόδους Άγιοι
Θεοφόροι Επίσκοποι Λάππας.
Ενορία Αργυρουπόλεως 2016.
Έργο του αγιογράφου Νικολάου Ρουσσάκη.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΚΑΙ ΑΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ
ΕΥΓΕΝΙΟΣ
Πρός
τόν Ἱερό Κλῆρο,
τίς Mοναστικές ἀδελφότητες
καί τόν εὐσεβῆ λαό
τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου.
Ἀγαπητά καί φιλάγια
μέλη τῆς Ἐκκλησίας,
Μετά τήν κατ᾿ ἐξαίρεση
ὀφειλετική ἀφιέρωση τοῦ Ἡμερολογίου τοῦ ἔτους 2016 στήν Ἑκατονπεντηκονταετηρίδα
τοῦ Ὁλοκαυτώματος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀρκαδίου, ἐπανερχόμαστε ἐφέτος καί, ὅπως τό
πράξαμε κατά τά προηγούμενα ἔτη, ἀφιερώνομε τό ἐγκόλπιο Ἡμερολόγιο τῆς Ἱερᾶς
Μητροπόλεώς μας γιά τό ἔτος 2017 στή χορεία ἕξι μεγάλων Ἁγίων πού
πολιτογραφήθηκαν πολῖτες τοῦ οὐρανοῦ ἀφοῦ διακόνησαν θεοπρεπῶς τήν Τοπική μας
Ἐκκλησία.
Συγκεκριμένα, στούς
Ἁγίους προκατόχους μας Παῦλο, Δημήτριο, Ἰωάννη καί
Ἐπιφάνιο, Ἐπισκόπους Λάμπης ἤ Λάππας (σήμερα Ἀργυρουπόλεως Ρεθύμνου), καί
Εὐφράτη καί Ἐπιφάνιο, Ἐπισκόπους Ἐλευθέρνης, οἱ ὁποῖοι μετεῖχαν καί
συνυπέγραψαν Πρακτικά τῶν Ἁγίων Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Τά τῶν Ἁγίων αὐτῶν
διεξοδικά παραθέτει σέ ἕνα ἐμπεριστατωμένο ἁγιολογικό κείμενο πού γράφτηκε γιά
τό Ἡμερολόγιό μας ὁ Ἐλλογιμώτατος κ. Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκης, Καθηγητής τῆς
Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, τόν ὁποῖο, γιά μία ἀκόμη
φορά, εὐχαριστοῦμε γιά τόν πολύ κόπο τῆς ἀγάπης του καί τήν ὁλοπρόθυμη συνδρομή
του.
Αἰσθάνομαι
μεγάλη τήν τιμή καί συνάμα τήν εὐθύνη ἀπό τό γεγονός ὅτι μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ
εἶμαι ἐκείνων τῶν μεγάλων Πατέρων τῶν «θρόνων
διάδοχος». Καί ἱκετεύω ταπεινά τόν Ἀρχηγό τῆς Ἐκκλησίας, τόν Κύριό μας
Ἰησοῦ Χριστό, νά μέ ἀξιώνει νά γίνομαι καθημερινά «καί τρόπων μέτοχος», κατά τό μέτρο τῶν δυνάμεών μου συνεχιστής
ἐκείνων καί μιμητής τῆς θυσιαστικῆς προσφορᾶς τους στήν Ἐκκλησία καί τό
χριστώνυμο πληρωμά Της. Ζητῶ καί τίς εὐχές ὅλων σας γιά τό σκοπό αὐτό καί σᾶς
εὐχαριστῶ ἀπό καρδιᾶς γιά τήν ἐγνωσμένη ἀγάπη, τήν τιμή καί τόν ἐπιστηριγμό σας
στό ταπεινό ἔργο μου.
Εὐχαριστῶ
μέ βαθύτατο σεβασμό τόν Πατέρα καί Πατριάρχη μας κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ γιά τήν
ἀποστολή Σεπτοῦ Πατριαρχικοῦ Γράμματός Του, τό ὁποῖο κοσμεῖ καί ἐπευλογεῖ τήν
παροῦσα ἔκδοση.
Ἐπιθυμῶ πολύ, μέ τήν
συνεργία σας, νά ἀρχίσουν νά τιμῶνται οἱ Ἅγιοι αὐτοί στήν Τοπική μας Ἐκκλησία,
ἰδιαίτερα δέ στίς ἕδρες τῶν Ἐπισκοπῶν τους, γιά νά τούς ἀποδίδεται ὁ
ἐποφειλόμενος σεβασμός ἀλλά καί γιά νά συνειδητοποιοῦμε ὅλοι μας πώς ἡ Ἐκκλησία
στόν εὐλογημένο τόπο μας, αἰῶνες τώρα, συνεχίζει τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ,
παιδαγωγεῖ, ἁγιάζει, ἀναγεννᾶ, ζωοποιεῖ, μεταμορφώνει καί θεώνει τά μέλη Της.
Αὐτή ἡ
θεώρηση μᾶς δίδει δύναμη νά συνεχίζομε τήν πορεία μας ἐντός τοῦ Ἁγίου Σώματός
Της καί νά κατεργαζόμαστε τόν προσωπικό μας ἁγιασμό μέ ὅλα τά μέσα πού Ἐκείνη
μᾶς προσφέρει. Σ᾿ αὐτήν τήν πορεία ἔχομε συνοδοιπόρους καί αὐτούς τούς ἕξι
Ἁγίους, τίς εὐχές καί τίς πρεσβεῖες τους.
Εἴθε νά
μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός κατά τήν διάρκεια καί αὐτοῦ τοῦ ἔτους νά ζήσομε πολλές
πνευματικές χαρές, νά ἀνέβομε λίγο ψηλότερα στήν κλίμακα τῶν ἀρετῶν, νά
ἀγαπήσομε ἀκόμη περισσότερο τόν Θεό καί τό Θέλημά Του, νά προσπαθήσομε, στό
μέτρο τῶν δυνατοτήτων μας, νά κάνομε πράξη τό «ἅγιοι γίνεσθε...» γιά νά ἔλθει ἡ
ὥρα πού θά εἴμαστε «σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις». Αὐτό προϋποθέτει τήν ἰσχυρή
ἐπανατοποθέτησή μας στήν ἀγαπητική σχέση μέ τόν Πατέρα Θεό καί τήν εἰκόνα Του
στό πρόσωπο κάθε ἀδελφοῦ. Εἶναι βέβαιο ὅτι θά μᾶς δοθοῦν πολλές εὐκαιρίες καί
ἐφέτος ἀπό τήν ἀγάπη καί τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ γιά ἐμᾶς. Εὐχή μας πατρική, νά
τίς ἀξιοποιήσομε.
Σᾶς ἀσπάζομαι μέ πολλή πατρική ἀγάπη καί, εὐλογῶντας τήν ζωή καί τά καλά σας ἔργα, σᾶς εὔχομαι καλή δύναμη, καλές ὑπομονές καί καλή συνέχεια στόν πνευματικό ἀγῶνα ὅλων μας.
Ὁ Ἐπίσκοπός σας
† Ὁ Ρεθύμνης καί
Αὐλοποτάμου Εὐγένιος
ΠΕΡΙ
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΛΑΜΠΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΝΗΣ
ΟΙ
ΟΠΟΙΟΙ ΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ
Ἐμμανουὴλ
Κ. Δουνδουλάκης,
Καθηγητὴς
Πατριαρχικῆς
Ἀνωτάτης
Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Κρήτης.
Ἡ Ἐκκλησία, ὡς σῶμα Χριστοῦ, «ἐν
τοῖς Μυστηρίοις σημαίνεται», σύμφωνα μὲ τὸ Νικόλαο Καβάσιλα (PG 150, 452CD) καὶ
«συνοδικῶς ἀποφαίνεται». Ἡ συνοδικὴ διαβούλευση καὶ ἡ μέσω αὐτῆς ἀπορρέουσα
ἀπόφαση, ἀποτελεῖ ἐνδεικτικὴ ὁρατὴ ἔκφραση τόσο τοῦ σεβασμοῦ τῆς ἑτερότητας τοῦ
προσώπου καὶ τῶν ἀπόψεών του, ὅσο καὶ τῆς «ψήφου τῶν πλειόνων», ἐνῶ παράλληλα
καταδεικνύεται ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπιπροσθέτως, μέσω τῶν ἀποφάσεων τῶν
Οἰκουμενικῶν Συνόδων διακηρύσσεται ἡ ἀλήθεια τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἐλέγχεται ἡ
παραχάραξη τοῦ Δόγματος καὶ κανονίζεται ἡ λειτουργική, ποιμαντικὴ καὶ ἡ ἐν
γένει πορεία καὶ στάση τῆς Ἐκκλησίας στὸ ἱστορικὸ γίγνεσθαι.
Ἡ διερεύνηση τῶν ἱερῶν προσώπων
ποὺ μετεῖχαν στὶς 7 Οἰκουμενικὲς Συνόδους (325-787 μ.Χ.) τῆς Ἐκκλησίας, δὲν
εἶναι πάντοτε εὔκολη ὑπόθεση. Τὸ λογικοφανὲς ἐπιχείρημα τῆς μὴ τήρησης
Πρακτικῶν σὲ κάποιες ἀπὸ αὐτές, ὅπως π.χ. κατὰ τὴν Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, τὸ
ὁποῖο ἐπικαλοῦνται ἀκόμη καὶ ἔγκριτοι ἀκαδημαϊκοὶ δάσκαλοι, θὰ μποροῦσε ἀσφαλῶς
νὰ δώσει μία ἀπάντηση στὴν ἀποσιώπηση ἢ σύγχυση ποὺ ἐπικρατεῖ ὡς πρὸς τὶς
συμμετοχὲς τῶν ἐπισκόπων, ὅμως δὲν πείθει γιὰ τὸ ἱστορικὸ του ὑπόβαθρο.
Στὸ πλαίσιο τῆς παρούσας
εὐσύνοπτης μελέτης καλούμαστε νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τοὺς ἐπισκόπους ποὺ συνδέονται
μὲ τὰ γεωγραφικὰ ὅρια τῆς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καὶ Αὐλοποτάμου, οἱ ὁποῖοι
μετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Τὰ δεδομένα τῆς ἔρευνας καταδεικνύουν ἕξι
ὀνόματα ἐπισκόπων, οἱ ὁποῖοι ἔλαβαν μέρος στὶς ἐργασίες, καθὼς καὶ στὶς
προσυνοδικὲς διασκέψεις - ἀποστολές, τῶν ὡς ἄνω Συνόδων καὶ συνδέονται μὲ δύο
ἐπισκοπές: τῆς Ἐλευθέρνης (Β.Δ. τοῦ χωριοῦ Πρινὲς - Ἀρχαία Ἐλεύθερνα
Μυλοποτάμου) καὶ Λάμπης (Λάππας, Ἀργυρούπολη Ρεθύμνης). Μὲ τὴν «ἐπισκοπὴ
Ἐλευθέρνης» συνδέονται οἱ Ἅγιοι Πατέρες Εὐφράτης καὶ Ἐπιφάνιος, ἐνῶ μὲ τὴν
«ἐπισκοπὴ Λάμπης» οἱ Ἅγιοι Πατέρες Παῦλος, Δημήτριος, Ἰωάννης καὶ Ἐπιφάνιος.
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀξίζει νὰ
σημειωθεῖ ὅτι ρητὴ ἀναφορὰ ἐπισκόπων ποὺ συνδέονται μὲ τὰ γεωγραφικὰ ὅρια τῆς
Μητροπόλεως Ρεθύμνης καὶ Αὐλοποτάμου ἔχουμε μόνο στὴν Γ΄, Δ΄, ΣΤ΄ καὶ Ζ΄
Οἰκουμενικὴ Σύνοδο.
Στὴ Γ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἡ ὁποία
ἔλαβε χώρα στὴν Ἔφεσο τὸ 431 μ.Χ. καὶ καταδίκασε, μεταξὺ τῶν ἄλλων, τὴ
Χριστολογικὴ διδασκαλία τοῦ Νεστοριανισμοῦ καὶ Πελαγιανισμού, συμμετεῖχαν
τέσσερις ἐπίσκοποι Κρήτης: ὁ Γορτύνης Ἰκόνιος, ὁ Χερρονήσου Ἀνδήριος, ὁ Κνωσσοῦ
Ζηνόβιος καὶ ὁ Λάμπης Παῦλος.
Γιὰ τὸν ἐπίσκοπο Λάμπης Παῦλο, δὲν
σώζονται πληροφορίες ὡς πρὸς τὸ βίο καὶ τὴν πολιτεία του. Θὰ πρέπει ὡστόσο νὰ
θεωρήσουμε ὅτι ἦταν Κρὴς στὴν καταγωγή. Ὁ ρόλος ποὺ διαδραμάτισε σὲ προσυνοδικὸ
καὶ συνοδικὸ ἐπίπεδο, ἡ φρασεολογία καὶ τὸ ὕφος ποὺ χρησιμοποίησε στὶς
ἀποκρίσεις του κατὰ τὶς συνεδρίες, μᾶς ὁδηγοῦν στὴν ὑπόθεση ὅτι κατὰ τὴ
σύγκληση τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου «εἶχεν
ἡλικίαν» καὶ μεστότητα στὴ θεολογικὴ σκέψη του.
Σύμφωνα μὲ τὶς πηγὲς (Mansi, IV,
1132C· 1164 & ACO, I, 1, 2, σ. 9, 28, 55-57), ὁ Λάμπης Παῦλος μετεῖχε τῆς τετραμελοῦς ἀντιπροσωπείας
ἡ ὁποία ἐστάλη γιὰ πρώτη φορᾶ στὸν Κωνσταντινουπόλεως Νεστόριο, προκειμένου νὰ
τοῦ ζητήσει νὰ παρευρεθεῖ στὴν ἐπικείμενη Σύνοδο καὶ νὰ ἐκθέσει τὶς ἀπόψεις
του. Μετὰ τὴν κλήτευση τοῦ Νεστορίου, ὁ ἱεράρχης τῆς Κρήτης ἐνημέρωσε τὴν
ὁλομέλεια γιὰ ὅσα προηγήθηκαν. Συμπεριελήφθη ἐπίσης καὶ στὴν πρώτη
ἀντιπροσωπεία ποὺ στάλθηκε στὸν νεστοριανίζοντα Ἀντιοχείας Ἰωάννη, ἡ ὁποία εἶχε
ἀνάλογα μὲ τὴν παραπάνω ἀποστολὴ ἀποτελέσματα, τὰ ὁποῖα ἐξέθεσε στὴ Σύνοδο.
Κατὰ τὶς ἐργασίες τῆς Γ΄
Οἰκουμενικῆς Συνόδου ὁ Λάμπης Παῦλος διακήρυξε τὴν πίστη του στὸν Ὅρο τῆς Α΄
Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τὸν ὁποῖο βρῆκε σύμφωνο μὲ τὴν ἐπιστολὴ τοῦ Ἁγίου
Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, γι᾿ αὐτὸ καὶ συντάχθηκε μὲ τὸν Ὅρο τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς
Συνόδου, τὸν ὁποῖο καὶ ὑπέγραψε, ὅπως διαπιστώνουμε στὸ Λατινικὸ κείμενο.
Ἡ μνήμη τοῦ Παύλου ἐπισκόπου
Λάμπης τιμᾶται στὶς 9 Σεπτεμβρίου, μαζὶ μὲ τοὺς λοιποὺς Πατέρες τῆς Γ΄
Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν Κυριακὴ μετὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων
Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (μεταξὺ 11-17 Ὀκτωβρίου).
Ἡ Δ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ ὁποία
συνεκλήθη στὴ Χαλκηδόνα τὸ 451 μ.Χ.,
διακήρυξε, μεταξὺ τῶν ἄλλων, τὴ Θεανθρωπότητα τοῦ Κυρίου, μὲ τρόπο σαφῆ
καὶ κατηγορηματικό, καταδικάζοντας τὸ Μονοφυσιτισμὸ καὶ τὸ Νεστοριανισμό. Στὶς
ἐργασίες τῆς Συνόδου αὐτῆς ἔλαβαν μέρος ἕξι ἐπίσκοποι Κρήτης, οἱ ὁποῖοι καὶ
ὑπέγραψαν τὰ Πρακτικά. Πρόκειται γιὰ τοὺς: Γορτύνης Μαρτύριο, Κνωσσοῦ Γεννάδιο,
Σουβρίτου Κύριλλο, Ἀπολλωνιάδος Εὐσέβιο, Λάμπης Δημήτριο καὶ Ἐλευθέρνης
Εὐφράτη, καθὼς καὶ τὸν πρεσβύτερο Χρυσόγονο, ὡς ἐκπρόσωπο τοῦ Καντάνου Παύλου.
Σύμφωνα μὲ τὰ παραπάνω ὀνόματα,
στὸ ἀντικείμενο τῆς μελέτης μας ἐμπίπτουν ὁ Ἐλευθέρνης Εὐφράτης καὶ ὁ Λάμπης
Δημήτριος.
Ὁ ἐπίσκοπος Ἐλευθέρνης Εὐφράτης,
Κρὴς στὴν καταγωγή, ὑπέγραψε καὶ ἐκ μέρους τοῦ Καντάνου Παύλου (ἀντὶ τοῦ
πρεσβυτέρου Χρυσόγονου) τὴ Δογματικὴ ἐπιστολὴ τοῦ Πάπα Ρώμης Λέοντος, κατὰ τὴν
τέταρτη συνεδρία, ἐνῶ προσυπέγραψε τὴν καταδίκη καὶ καθαίρεση τοῦ Διοσκόρου
Ἀλεξανδρείας, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὴν ἀποστροφὴ τοῦ λόγου του, στὸ κείμενο τῶν
Πρακτικῶν (Mansi, Ἱ, 1078C· VII, 28D,
Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 25
Ἰουλίου, μαζὶ μὲ τοὺς Πατέρες τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν
Κυριακὴ μετὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (μεταξὺ
11-17 Ὀκτωβρίου).
Ὁ ἐπίσκοπος Λάμπης Δημήτριος
φέρεται νὰ ὑπογράφει τὰ Πρακτικὰ ἄλλοτε ὡς «Ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Λαππετῶν» καὶ
ἄλλοτε ὡς «ἐπίσκοπος Λάμπης». Οἱ πηγὲς φέρουν καὶ τὸν ἐν λόγῳ ἐπίσκοπο νὰ
συνηγορεῖ ὑπὲρ τῆς καταδίκης καὶ καθαιρέσεως τοῦ Διοσκόρου Ἀλεξανδρείας (Mansi,
Ἱ, 1079Α).
Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τὴ μνήμη του, ὅπως
καὶ τῶν λοιπῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στὶς 25 Ἰουλίου, ἀλλὰ καὶ
τὴν Κυριακὴ μετὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου
(μεταξὺ 11-17 Ὀκτωβρίου).
Μὲ τὴν ΣΤ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως
τοῦ 690 μ.Χ., ἡ ὁποία καταδίκασε τὸ Μονοθελητισμὸ καὶ τὸ Μονοενεργητισμό,
συνδέεται τὸ ὄνομα τοῦ ἐπισκόπου Λάμπης Ἰωάννου. Βέβαια σὲ αὐτὴν ἔλαβαν μέρος
καὶ οἱ Γορτύνης Βασίλειος καὶ Καντάνου Γρηγόριος. Οἱ πηγὲς δὲν παρέχουν
πληροφορίες γιὰ τὴ δραστηριότητα τοῦ ἐπισκόπου Λάμπης, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι
ὑπέγραψε τὶς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου.
Ἡ μνήμη τοῦ Ἰωάννου ἐπισκόπου
Λάμπης, ὁ ὁποῖος τελειώθηκε ἐν εἰρήνῃ, τιμᾶται στὶς 14 Σεπτεμβρίου, μαζὶ μὲ
τοὺς Πατέρες τῆς ΣΤ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν Κυριακὴ μετὰ
τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (μεταξὺ 11-17
Ὀκτωβρίου).
Στὴν Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἡ
ὁποία ἔλαβε χώρα στὴ Νίκαια τὸ 787 μ.Χ. καὶ ἀσχολήθηκε μὲ τὸ ζήτημα τῆς
Εἰκονομαχίας καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν τὴν ἀναστήλωση τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων, ἔλαβαν μέρος
δώδεκα ἐπίσκοποι τῆς Κρήτης, καθὼς καὶ δύο ἡγούμενοι Μονῶν τῆς νήσου (Ἁγίου
Ἀποστόλου Τιμοθέου καὶ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου). Εἰδικότερα συμμετεῖχαν οἱ:
Γορτύνης (Κρήτης) Ἠλίας, Λάμπης Ἐπιφάνιος, Ἠρακλειουπόλεως Θεόδωρος, Κνωσσοῦ
Ἀναστάσιος, Κυδωνῖας Μελίτων, Κισσάμου Λέων, Σουβρίτων Θεόδωρος, Φοίνικος Λέων,
Ἀρκαδίας Ἰωάννης, Ἐλευθέρνης Ἐπιφάνιος, Καντάνου Φωτεινός, καὶ Χερσονήσου
Σισσίνιος.
Ἡ ὑπογραφὴ τοῦ «ἀναξίου» Ἐπισκόπου
Ἐλευθέρνης Ἐπιφανίου φέρεται ἐπὶ τῶν Πρακτικῶν (Mansi, ΧΙΙΙ, 145ΑΒ). Τελειώθηκε
εἰρηνικά, πιθανότατα στὴν Κρήτη, ἐνῶ ἡ μνήμη του τιμᾶται, ὅπως καὶ τῶν λοιπῶν
Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στὶς 11 Ὀκτωβρίου, καθὼς ἐπίσης καὶ τὴν
Κυριακὴ μετὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου (μεταξὺ
11-17 Ὀκτωβρίου).
Οἱ παραπάνω ἡμερομηνίες φέρονται
ὡς ἡμέρες μνήμης καὶ τοῦ ἐπίσης Ἐπιφανίου, ἐπισκόπου Λάμπης, ὁ ὁποῖος ὑπογράφει
τὰ Πρακτικά, ἐπίσης ὡς «ἀνάξιος» ἱεράρχης, χωρὶς νὰ ἔχουμε περισσότερες
πληροφορίες περὶ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἔργου του.
Ἡ ἀναγνώριση καὶ τιμὴ τῶν Ἁγίων
ἐκφράζεται ἐνδεικτικὰ μὲ τὴν ἀνέγερση ναῶν, τὴ σύνταξη Ἀσματικῶν Ἀκολουθιῶν,
τὴν ἱστόρηση τῆς εἰκόνας τους. Ὡς προέκταση τῶν παραπάνω, θὰ μποροῦσε κάποιος
νὰ σημειώσει τὰ ἀκόλουθα:
Γιὰ τοὺς Κρῆτες Ἐπισκόπους ποὺ
συμμετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους ἀνεγέρθηκε τὸ 2000 ὁ πρῶτος ναὸς πρὸς
τιμήν τους, στὴ θέση «Λιβαδιώτη» Μεσαρᾶς, μεταξὺ Μοιρῶν -Πόμπιας, ἀπὸ τὸν
ἀοίδιμο Μητροπολίτη Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας Κύριλλο.
Ὁ Μέγας Ὑμνογράφος τῆς τῶν
Ἀλεξανδρέων Ἐκκλησίας, Δρ. Χαράλαμπος Μπούσιας, συνέθεσε τὸ ἴδιο ἔτος πλήρη
Ἀσματικὴ Ἀκολουθία πρὸς τιμὴν τῶν Κρητῶν Ἐπισκόπων ποὺ συμμετεῖχαν στὶς
Οἰκουμενικὲς Συνόδους -μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ οἱ Ἅγιοι ποὺ μελετοῦμε- ἡ ὁποία ἐγκρίθηκε
ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Ἐπαρχιακὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καὶ καταχωρίζεται στὸ
«Κρητικὸν Πανάγιον» (τ. Γ, σσ. 329-337), καθὼς ἐπίσης καὶ στὸ βιβλίο τοῦ
Ἀρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαδάκη: «Οἱ
Ἅγιοι Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων», σσ. 67-103. Σὲ αὐτὴν μνημονεύονται τὰ ὀνόματα τῶν ἕξι
ἐπισκόπων τῶν γεωγραφικῶν ὁρίων τῆς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καὶ Αὐλοποτάμου. Τὰ
ὀνόματα ὅλων τῶν Ἱεραρχῶν καταχωρίζονται στὸ Δοξαστικό τῆς Λιτῆς, καθὼς ἐπίσης
καὶ στὸ Β΄ Ἀπόστιχο τοῦ Μεγάλου Ἑσπερινοῦ. Εἰδικότερα οἱ ἱεράρχες ποὺ
ἐξετάζουμε σημειώνονται στὴν Ἀκολουθία, ὡς ἑξῆς: Λάμπης Παῦλος (γ΄ στιχηρὸ τοῦ
Μεγάλου Ἑσπερινοῦ καὶ γ΄ τροπάριο στ΄ ᾠδῆς Κανόνος τοῦ Ὄρθρου), Λάμπης
Δημήτριος (γ΄ στιχηρὸ τοῦ Μεγάλου Ἑσπερινοῦ καὶ β΄ τροπάριο ε΄ ᾠδῆς Κανόνος τοῦ
Ὄρθρου), Ἐλευθέρνης Εὐφράτης (γ΄ στιχηρὸ τοῦ Μεγάλου Ἑσπερινοῦ καὶ γ΄ τροπάριο
ε΄ ᾠδῆς Κανόνος τοῦ Ὄρθρου), Λάμπης Ἰωάννης (στ΄ στιχηρὸ τοῦ Μεγάλου
Ἑσπερινοῦ), Ἐλευθέρνης Ἐπιφάνιος (γ΄ τροπάριο γ΄ ᾠδῆς Κανόνος τοῦ Ὄρθρου) καὶ
Λάμπης Ἐπιφάνιος (α΄ τροπάριο γ΄ ᾠδῆς Κανόνος τοῦ Ὄρθρου).
Ὁ ὑμνογράφος Δρ. Χαράλαμπος
Μπούσιας συνέταξε ἐπίσης Παρακλητικὸ Κανόνα πρὸς τιμὴν τῶν Κρητῶν Ἐπισκόπων ποὺ
μετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, ὁ ὁποῖος καταχωρίζεται στὰ βιβλία τοῦ
Ἀρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαδάκη, «Κρητικὴ
Παρακλητική», τ. Γ΄, σσ. 33-41, καθὼς ἐπίσης καὶ στὸ «Οἱ Ἅγιοι Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων», σσ. 104-118.
Στὸν Παρακλητικὸ Κανόνα μνημονεύονται ὀνομαστικὰ οἱ ἀκόλουθοι ἐπίσκοποι: Λάμπης
Παῦλος (β΄ τροπάριο στ΄ ᾠδῆς καὶ δ΄ Μεγαλυνάριο), Ἐλευθέρνης Εὐφράτης (α΄
τροπάριο στ΄ ᾠδῆς καὶ ε΄ Μεγαλυνάριο), Λάμπης Ἰωάννης (β΄ τροπάριο ε΄ ᾠδῆς καὶ
ζ΄ Μεγαλυνάριο), Ἐλευθέρνης Ἐπιφάνιος (η΄ Μεγαλυνάριο) καὶ Λάμπης Ἐπιφάνιος (β΄
τροπάριο ε΄ ᾠδῆς καὶ η΄ Μεγαλυνάριο).
Ἡ πρώτη φορητὴ εἰκόνα ποὺ
ἱστορήθηκε γιὰ τοὺς Κρῆτες Ἐπισκόπους ποὺ μετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους,
μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ οἱ Ἅγιοι ποὺ προσεγγίζουμε, ἱστορήθηκε τὸ 1999 ἀπὸ τὸν
ἁγιογράφο Στέφανο Ἀλμπαντάκη, κατόπιν εἰσηγήσεως τοῦ τότε Πρωτοσυγκέλλου τῆς
Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, Ἀρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Παπαδάκη,
καὶ φέρει τὸν τίτλο: «Ἡ Σύναξις τῶν
Κρητῶν Ἁγίων Πατέρων τῶν Μετασχόντων ἐν ταῖς Ἁγίαις Οἰκουμενικαῖς Συνόδοις». Οἱ ἕξι ἐπίσκοποι Λάμπης καὶ Ἐλευθέρνης ποὺ
ἐξετάζουμε, ἱστοροῦνται ἀπὸ τὸ δεύτερο διάζωμα (σειρά) κι ἑξῆς, σύμφωνα μὲ τὰ
παραδεδομένα ἁγιογραφικὰ πρότυπα.
Στὸ καλαίσθητο παρεκκλήσιο τοῦ
Ἐπισκοπείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καὶ Αὐλοποτάμου, τὸ ἀφιερωμένο στὸν
Ἀπόστολο Τίτο καὶ ὅλους τοὺς Ρεθυμνίους Ἁγίους, τοῦ ὁποίου τὰ θυρανοίξια
τελέστηκαν ἀπὸ τὴν Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα, τὸν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη
κ.κ. Βαρθολομαῖο, ἱστοροῦνται οἱ ἅγιοι ποὺ μελετοῦμε ἑκατέρωθεν τοῦ Μεγάλου
Ἀρχιερέως Χριστοῦ, πίσω ἀπὸ τὸν ἀρχιερατικὸ θρόνο. Τὴν ἐμπνευσμένη αὐτὴ ἰδέα
τοῦ ἐπιχωρίου ποιμενάρχη κ. Εὐγενίου ἀνέλαβαν νὰ φέρουν εἰς πέρας τὸ 2012 οἱ
ἁγιογράφοι π. Νικόλαος Ρουσσάκης καὶ ὁ συνονόματος υἱός του. Στὴν ἐντοίχια
εἰκονογράφηση οἱ Ἅγιοι Πατέρες φέρονται σὲ ὁμάδες τῶν τριῶν, ὡς ἑξῆς: Δεξιά τοῦ
Μεγάλου Ἀρχιερέως Χριστοῦ ἱστοροῦνται οἱ Ἅγιοι Ἐπιφάνιος Λάμπης, Ἐπιφάνιος
Ἐλευθέρνης καὶ Ἰωάννης Λάμπης, ἐνῶ ἀριστερὰ Του ὁ Ἐλευθέρνης Εὐφράτης καὶ οἱ
Λάμπης Δημήτριος καὶ Παῦλος.
Τὰ φυσιογνωμικὰ χαρακτηριστικὰ τῶν
ἐπισκόπων στὴν ἐντοίχια ζωγραφικὴ ἀκολουθοῦν παλαιότερα πρότυπα ἱεραρχῶν τῆς
Κρήτης καὶ ἱστοροῦνται ὡς ἑξῆς: Ὁ Λάμπης Ἐπιφάνιος γέρων, ἀσπρογένης,
μακροδιχαλογένης. Ὁ Ἐλευθέρνης Ἐπιφάνιος νέος, σκουρογένης, κοντογένης καὶ
διχαλογένης. Ὁ Λάμπης Ἰωάννης γέρων, ἀσπρογένης, πλατυγένης καὶ στρογγυλογένης.
Ὁ Ἐλευθέρνης Εὐφράτης ἱστορεῖται γέρων, ὀξυγένης καὶ διχαλογένης. Ὁ Λάμπης Δημήτριος
φέρεται κατὰ τὸ πρότυπο τοῦ Ἀποστόλου Τίτου, νέος, σκουρογένης καὶ κοντογένης,
ἐνῶ ὁ Λάμπης Παῦλος γέρων, ἀσπρογένης, σγουρογένης καὶ διχαλογένης.
Ὁ φωτοστέφανος γράφεται ἰσομερὴς
περιμετρικὰ τῆς κεφαλῆς, ἐνῶ τὸ ὄνομα τοῦ ἱεράρχη, ἡ ἐπισκοπή, καθὼς ἐπίσης καὶ
ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος στὴν ὁποία μετεῖχε, μνημονεύονται μὲ κεφαλαιογράμματη
γραφὴ περιμετρικά στὸ ἄνω ἔσω μέρος τοῦ φωτοστέφανου. Μὲ κεφαλαιογράμματη
ἐπίσης γραφὴ σημειώνονται πάνω ἀπὸ τοὺς ἱεράρχες, σὲ δύο τμήματα, τὰ ἑξῆς: «ΟΙ ΜΕΤΑΣΧΟΝΤΕΣ ΕΙΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ //
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ».
Οἱ ἱεράρχες εἰκονίζονται ὄρθιοι,
ὁλόσωμοι, μετωπικοί, σὲ φυσικὸ μέγεθος. Ἡ στάση τους εἶναι ἱερατικὴ καὶ ἡ
περιβολὴ τοὺς ἀνάλογη τῆς ἰδιότητάς τους, δηλαδὴ φέρουν τὰ διακριτικὰ τοῦ
ἀρχιερατικοῦ βαθμοῦ. Στιχάριο μὲ πλούσια γραμμικὴ πτυχολογία, μὲ τὶς γνωστὲς
κάθετες σκουρόχρωμες γραμμώσεις κατὰ μῆκος τῶν ἄκρων, προκειμένου νὰ δηλωθεῖ ὁ
ἀρχιερατικὸς βαθμός. Τὸ ἐπιτραχήλιο, τὰ ἐπιμάνικα καὶ τὸ ἐπιγονάτιο φέρονται μὲ
διακοσμητικὰ στοιχεῖα καὶ τὸ φαιλόνιο λιτό, μονόχρωμο μὲ ἀναδιπλώσεις σὲ μονά,
διπλὰ καὶ ἐπάλληλα τριγωνικὰ σχήματα καὶ πτυχὲς ποὺ ἀκολουθοῦν τὴν κίνηση τοῦ
σώματος. Ἁπλοὶ σχηματισμοὶ καὶ ἁπαλὲς γραμμώσεις διαγράφουν τὸ ὠμοφόριο ἑνὸς
ἑκάστου τῶν ἱεραρχῶν, ἐνῶ σκουρόχρωμοι σταυροὶ ὁλοκληρώνουν τὴ διακόσμηση.
Οἱ ἱεράρχες κρατοῦν μὲ τὸ ἀριστερὸ
χέρι κλειστὸ διάλιθο εὐαγγέλιο σὲ κατακόρυφη, πλάγια καὶ ὁριζόντια φορά, καὶ οἱ
πλεῖστοι ἐξ αὐτῶν εὐλογοῦν μὲ τὸ δεξὶ χέρι, ἑνώνοντας τὸν ἀντίχειρα μὲ τὸν
παράμεσο.
Στὴν ἐνορία Ἀργυρουπόλεως Ρεθύμνου
ἱστορήθηκε τὸ 2016 ἀπὸ τὸν προαναφερθέντα ἁγιογράφο Νικόλαο Ρουσσάκη, υἱό τοῦ
ἱερέως π. Νικολάου Ρουσσάκη (ὁ ὁποῖος ὑπογράφει ὡς «Ν.Ρ. ὁ Δ΄», δηλαδή
«Νικόλαος Ρουσσάκης ὁ Δ΄»), φορητὴ εἰκόνα στὴν ὁποία εἰκονογραφοῦνται οἱ
τέσσερις Ἅγιοι, ἐπίσκοποι Λάμπης, οἱ ὁποῖοι μετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς
Συνόδους.
Τὰ φυσιογνωμικὰ χαρακτηριστικὰ τῶν
ἐπισκόπων Λάμπης στὴν παραπάνω εἰκόνα ἐπίσης ἀκολουθοῦν παλαιότερα πρότυπα
ἱεραρχῶν τῆς Κρήτης καὶ ἱστοροῦνται, ἀπὸ τὰ ἀριστερὰ πρὸς τὰ δεξιά, ὡς ἑξῆς: ὁ
Παῦλος ὡς γέρων, σγουροκέφαλος, ἀσπρογένης, διχαλογένης, ὁ Δημήτριος ὡς νέος
σκουρογένης καὶ κοντογένης, ὁ Ἰωάννης ὡς γέρων, φαλακρός, ἀσπρογένης,
πλατυγένης καὶ ὁ Ἐπιφάνιος ὡς γέρων, μακροδιχαλογένης.
Οἱ ἱεράρχες εἰκονίζονται ὄρθιοι,
ὁλόσωμοι, σὲ φυσικὸ μέγεθος. Ἡ στάση τους εἶναι ἱερατικὴ καὶ φέρουν τὰ
διακριτικὰ τοῦ ἀρχιερατικοῦ βαθμοῦ. Στιχάριο μὲ πλούσια γραμμικὴ πτυχολογία,
ἐπιτραχήλιο, ἐπιμάνικα καὶ ἐπιγονάτιο μὲ διακοσμητικὰ στοιχεῖα καὶ φαιλόνιο
λιτό. Ἁπλοὶ σχηματισμοί, ἁπαλὲς γραμμώσεις καὶ σκουρόχρωμοι σταυροὶ διαγράφουν
τὸ ὠμοφόριο ἑνὸς ἑκάστου τῶν ἱεραρχῶν. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες κρατοῦν κλειστὸ διάλιθο
εὐαγγέλιο μὲ τὸ ἀριστερὸ χέρι καὶ εὐλογοῦν μὲ τὸ δεξί.
Καταλήγοντας, ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ
ὅτι οἱ Ἅγιοι κάθε ἐποχῆς, ἀνεξαρτήτως φύλου, φυλῆς, κοινωνικῆς τάξης καὶ
ἐπαγγέλματος, παρέχουν τὴ δυνατότητα στὸν πιστὸ νὰ ἀφουγκραστεῖ τὸ λόγο τους καὶ νὰ μιμηθεῖ τὸ παράδειγμά τους.
Οἱ ἐπίσκοποι ποὺ μνημονεύσαμε, οἱ ὁποῖοι μετεῖχαν στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους
καὶ συνδέονται μὲ τὰ γεωγραφικὰ ὅρια τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ρεθύμνης καὶ
Αὐλοποτάμου, ἔρχονται νὰ δώσουν μαρτυρία πίστεως καὶ ἀληθείας στὸ σύγχρονο
ἄνθρωπο, νὰ τὸν καλέσουν σὲ πνευματικὴ ἐγρήγορση καὶ νὰ τὸν προτρέψουν μὲ τὸ
παράδειγμά τους, νὰ μείνει «ἐν οἷς ἔμαθε καὶ ἐπιστώθη» (Β΄ Τιμ. 3, 14), «ὅτι αἱ
ἡμέραι πονηραί εἰσι». (Ἐφ. 5, 16).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ἐνδεικτική)
Schwartz E., (ἐκδότης), Acta Conciliorum Oecumenicorum, Berlin - Leipzig 1914-1984.
Mansi
J.D., (ἐκδότης),
Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima
Collectio, Florence 1759-1763 (Graz 1960).
Δετοράκης Θ., Ἱστορία τῆς Κρήτης, Ἡράκλειο Κρήτης 1990.
Guarducei
M., Inscriptiones Creticae, opera et
consilio Friderici Halbherr collectae, t. II, Roma 1939.
Καλοκύρης Κ.,
«Ἡ ἐπισκοπὴ Λάμπης καὶ ἡ Παναγία ἡ Λαμπηνή», ἐν Κρητικὰ Χρονικὰ 10 (1956), 305-316.
Κονιδάρης Γ.,
«Αἱ ἐπισκοπαὶ τῆς Κρήτης μέχρι καὶ τοῦ ι΄ αἰῶνος», ἐν Κρητικὰ Χρονικὰ 7 (1953), 462-476.
Ξανθουδίδης Στ., «Ἐπαρχίαι καὶ πόλεις τῆς Κρήτης», ΕΕΒΣ, 3 (1926), 34-66.
Παπαδάκης Χρ. (Ἀρχιμ.), Ἁγιολόγιο
καὶ Ἑορτολόγιο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, ἐκδ. Ἑπτάλοφος, Ἀθήνα 2014.
Παπαδάκης Χρ. (Ἀρχιμ.), Κρητική
Παρακλητική, ἤγουν Παρακλητικοὶ Κανόνες εἰς Ἁγίους, Σεπτὰς εἰκόνας καὶ Ἱερὰ
Προσκυνήματα τῆς Κρήτης, τ. Γ΄, ἐκδ. Ἑπτάλοφος, Ἀθήνα 2015.
Παπαδάκης Χρ. (Ἀρχιμ.), Μελετήματα
Ἁγιολογικὰ - Ἱστορικά, Ἀθήνα 2008.
Παπαδάκης Χρ. (Ἀρχιμ.), Οἱ
Ἅγιοι Κρῆτες Πατέρες τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Σύνοδοι - Ἀκολουθία
-Παρακλητικὸς Κανών, ἐκδ. Ι.Μ.Γ.Α., Μοῖρες 2004.
Σωμαράκης Β. (νῦν Ἀρχιμ.), Οἱ
Ἐπίσκοποι τῆς Κρήτης στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, Ἀθήνα 1999.
Σωμαράκης Σ. (Ἀρχιμ.), Οἱ
Ἐπίσκοποι τῆς Κρήτης στὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους, ἔκδ. Ε.Δ.Ε.Κ. «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
ΤΙΤΟΣ», Παράρτημα, ἀρ.1, Ἡράκλειο 2016.
Τζιφόπουλος Γ., «Ἡ πρωτοβυζαντινὴ Ἐλεύθερνα μέσα ἀπὸ τὶς ἐπιγραφὲς
τοῦ ἀνασκαφικοῦ Τομέα Ι τοῦ Πανεπιστημίου Κρήτης». Νέα Χριστιανικὴ Κρήτη 20 (2001), 47-55.
Τρούλης Μ., Ἱερά Μητρόπολις
Ρεθύμνης καὶ Αὐλοποτάμου. Ἱστορία-Μνημεῖα-Θησαυροί, ἔκδ. Ι.Μ.Ρ.Α., Ρέθυμνο
2000.
Τωμαδάκης Ν., «Ἐπισκοπὴν Λάμπης καὶ τοὺς Ἐπισκόπους αὐτῆς, ἴδια
κατὰ τὴν Τουρκοκρατίαν», ΕΕΦΣΠΑ 1956,
339-353.
Φειδᾶς Β., Ἐκκλησιαστική
Ἱστορία, τ. Α΄, Ἀθῆναι 1995.
ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΚΑ
Από την Ακολουθία των Αγίων, η
οποία έχει εγκριθεί από την Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης και υπάρχει
στο «Κρητικόν Πανάγιον» (τ. Γ’, σσ. 329-337), ποίημα του Μεγάλου Υμνογράφου της
των Αλεξανδρέων Εκκλησίας, Δρ. Χαραλάμπους Μπούσια.
