Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία θα υπάρχει για πολύ καιρό. Και ακόμη κι αν
συμβεί και πάλι σε αυτήν ότι συνέβη το 1917, όταν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατέστρεφαν
τρούλους εκκλησιών και έριχναν κάτω τους Σταυρούς τους, πιθανότατα θα επιβιώσει
και στη συνέχεια θα ανακτήσει δύναμη και εξουσία, αλλά είναι απίθανο να γίνει Εκκλησία,
Ναός του Θεού, εάν δεν αλλάξει στην ουσία της.
Του Вадим Левашов (Vadim Levashov)
Είμαι Χριστιανός
Ορθόδοξος. Όπως και οι περισσότεροι «σοβιετικοί» άνθρωποι, που μεγάλωσαν με
λαϊκά τραγούδια και παραμύθια, με τα βιβλία του Ντοστογιέφσκι και του Τσέχοφ,
την ποίηση του Γεσένιν και του Βισότσκι, τις ταινίες του Μαρκ Ζαχάροφ και του
Έλνταρ Ριαζάνοφ...
Επιβεβαιώνω
ότι οι γονείς μου, που αυτοαποκαλούνταν άθεοι, ήταν «Ορθόδοξοι άθεοι». Ρώσος
είναι το πρόσωπο αυτό που είναι ομιλητής μιας γλώσσας, φορέας ενός πολιτισμού
και που αναγκάζεται να είναι Ορθόδοξος, ακόμα κι αν θεωρεί τον εαυτό του γιόγκι
ή βουδιστή. «Ορθοδοξία» είναι ένας τρόπος θεώρησης του κόσμου, με μια
συγκεκριμένη ιδεολογική προοπτική. Και ναι, στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί άνθρωποι
που είναι Ορθόδοξοι με τον πολιτιστικό τους κώδικα: Ορθόδοξοι άθεοι, Ορθόδοξοι
εγκληματίες, Ορθόδοξοι απατεώνες, Ορθόδοξοι φιλελεύθεροι και δημοκράτες...
Και η πηγή
του πολιτιστικού ρωσικού κώδικα, η «πηγή της Ορθοδοξίας», είναι η Εκκλησία μας.
Η Εκκλησία ήταν πάντα το λίκνο για συνθέτες, ζωγράφους και ενέπνευσε τις
σκέψεις αρχιτεκτόνων, φιλοσόφων και επιστημόνων.
Θα γράψω αμέσως για όσους είναι διατεθειμένοι να μου ρίξουν ντομάτες
για τα λόγια μου σχετικά με τον θετικό ρόλο της Εκκλησίας στην ανάπτυξη της
επιστήμης: ελέγξτε τα λόγια μου. Γκουγκλάρετε την ιστορία της πειραματικής
φυσικής, της ανατομίας, του ολοκληρωτικού λογισμού, της βασικής χημείας, της
φυσικής των υγρών και των αερίων. Κοιτάξτε τα θεολογικά έργα των Ρόμπερτ Μπόιλ,
Εντμέ Μαριότ, Νιούτον και Λάιμπνιτς.
Στις
εκκλησίες μας τραγουδούν τη μουσική του Ραχμάνινοφ και κρεμούν τις εικόνες του Αντρέι
Ρουμπλιόφ. Δεν μιλάω για το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε τους νέους Ραχμάνινοφ,
Τσαϊκόφσκι, Οντέβσκι και νέους Ρουμπλιόφ τα τελευταία 100 χρόνια. Δεν ξέρω
κανένα σύγχρονο διανοούμενο της εκκλησίας που θα μπορούσε να μιλήσει για τον
Χριστιανισμό σε μια σύγχρονη γλώσσα. Λοιπόν, ίσως να γνωρίζω έναν, τον π. Αντρέι
Κουράεφ, αλλά τώρα δεν είναι πλέον επίσημος κληρικός (σ.μ. ο γνωστός
Πρωτοδιάκονος Αντρέι Κουράεφ καθαιρέθηκε πρόσφατα από τη Σύνοδο και τον
Πατριάρχη της Μόσχας).
Ίσως δεν βλέπω καλά; Τότε, προτείνετέ μου έστω και έναν σύνδεσμο,
παρακαλώ, με θεολογικά έργα ή δημόσιο λόγο ενός σύγχρονου κληρικού, ο οποίος
δεν μιλά τη γλώσσα των κηρυγμάτων του Ιωάννου Χρυσοστόμου, αλλά τη γλώσσα των
φοιτητών και των φιλοσόφων. Για παράδειγμα, ως προς τη σκέψη για το τι είναι «υπόσταση»
με την Ορθόδοξη έννοια και πώς αυτή η έννοια διαφέρει από την «προσωπικότητα».
Και το πιο
σημαντικό πράγμα. Δεν ξέρω τι κάνει η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία σε σχέση με τις
σύγχρονες κοινωνικές διαδικασίες. Έχω ακούσει για παράλογες δίκες σε
περιπτώσεις προσβολής των συναισθημάτων των πιστών, αλλά δεν έχω ακούσει για
την έκκληση των μητροπολιτών ή του Πατριάρχη προς τους Ορθόδοξους στην Ουκρανία
και τη Λευκορωσία. Δεν έχω ακούσει τις ομιλίες των αξιωματούχων της Ρωσικής
Ορθόδοξης Εκκλησίας που να καταδικάζουν τη διαφθορά, τον αλκοολισμό, την
επιδίωξη της πολυτέλειας και τον σφετερισμό της εξουσίας, δεν έχω ακούσει
εκκλήσεις για εντιμότητα, ελεημοσύνη και γενναιοδωρία. Αντίθετα, ακούω για τις
τρομερές περιπτώσεις καθαγιασμού όπλων και οχημάτων μεταγωγής κρατουμένων, για
την εξύμνηση του μιλιταρισμού, ακούω για την πολυτελή διαβίωση των επικεφαλής
της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και συναντώ ψεύδη σε ιστορικές αναφορές. Κατά
τη γνώμη μου, δεν μπορεί να συνδυαστεί η υπηρεσία προς το Μαμωνά και προς τον
Χριστό. Ποιοι είναι λοιπόν οι ολιγάρχες που αναζητούν πολυτέλεια μέσω της
υπηρεσίας τους στο χώρο της Εκκλησίας;
Ίσως δεν βλέπω καλά; Τότε, παραθέστε μου κάποιον σύνδεσμο παρακαλώ,
όπου μπορεί κανείς να διαβάσει ότι οι μητροπολίτες πούλησαν την προσωπική τους
ιδιοκτησία προκειμένου να δώσουν χρήματα σε ορφανοτροφεία, νοσοκομεία ή
φυλακές. Ο παραλογισμός των δικαστικών διώξεων σε περιπτώσεις «προσβολής των
συναισθημάτων των πιστών» συνίσταται στο ότι ένας που πιστεύει στον Χριστό οφείλει
να εξασκεί τη συγχώρηση προς τους εχθρούς του, οπότε, εξ ορισμού, δεν μπορεί να
μηνύσει αυτόν που τον προσέβαλε. Και αν κάτι πρέπει να προσβάλει έναν πιστό,
αυτό δεν είναι η συμπεριφορά των απίστων, αλλά η πώληση αλκοολούχων ποτών ή
τσιγάρων από κληρικούς, για παράδειγμα.
Κατά τη
γνώμη μου, η μετάνοια είναι ο μόνος τρόπος να αποκηρύξεις την αμαρτία, να αποκηρύξεις
τα λάθη σου για χάρη της κοινωνίας με τον Δημιουργό. Αλλά τα υψηλότερα κλιμάκια
της Εκκλησίας μας δεν έχουν αναγνωρίσει ούτε ένα λάθος των ηγετών του
παρελθόντος, οι οποίοι, για παράδειγμα, χρησιμοποίησαν στρατιωτική κρατική
δύναμη για να ενισχύσουν την προσωπική τους δύναμη ή για να καταστρέψουν τους
δικούς τους Χριστιανούς αδελφούς, τους Παλαιόπιστους. Εάν η Ρωσική Ορθόδοξη
Εκκλησία πιστεύει ότι αυτοί που έριχναν στην πυρά τους Παλαιόπιστους έκαναν
λάθος, ότι οι ενέργειές τους δεν ήταν οι ενέργειες της «Νύμφης του Χριστού»
Εκκλησίας, αλλά οι προσωπικές τους αμαρτίες, τότε αυτό μπορεί απλά να ειπωθεί.
Αλλά η σιωπή και ο έπαινος προς τους δολοφόνους του Ρωσικού λαού υποδηλώνει ότι
είναι κάτι φυσιολογικό, ότι δηλαδή είναι σωστό να εξουδετερώνουμε τους «αντιφρονούντες»
με τη δύναμη των όπλων. Και πού υπάρχει εδώ κάτι από την εντολή «αγαπήσεις τον
πλησίον σου» (σ.μ. βλ. Ματθ. κβ', 39);
Και έτσι,
εάν η Εκκλησία είναι το μέρος όπου «δύο ή τρεις έχουν συγκεντρωθεί στο Όνομα
του Χριστού» (σ.μ. πρβλ. Ματθ. ιη', 20), τότε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία
είναι ένα μέρος για άλλους, γήινους, κοσμικούς, ανθρώπινους σκοπούς. Η Ρωσική
Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένας οργανισμός που δημιουργήθηκε από ανθρώπους. Και,
προφανώς, η κύρια αποστολή της είναι η επιβίωση, η ενίσχυση της εξουσίας και
της δύναμης. Και εκτελεί αυτή την αποστολή πολύ αποτελεσματικά: ακίνητη
περιουσία αποκτάται, η αμοιβαία υποστήριξη με το κράτος αυξάνεται (μένει
μόνο η απόκτηση και δουλοπάροικων...).
Η Ρωσική
Ορθόδοξη Εκκλησία θα υπάρχει για πολύ καιρό. Και ακόμη κι αν συμβεί και πάλι σε
αυτήν ότι συνέβη το 1917, όταν οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί κατέστρεφαν τρούλους
εκκλησιών και έριχναν κάτω τους Σταυρούς τους, πιθανότατα θα επιβιώσει και στη
συνέχεια θα ανακτήσει δύναμη και εξουσία, αλλά είναι απίθανο να γίνει Εκκλησία,
Ναός του Θεού, εάν δεν αλλάξει στην ουσία της.
Αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη, η γνώμη ενός λαϊκού. Δεν διεκδικώ το
αλάθητο της κρίσης μου. Και θα χαρώ αν με διαψεύσουν, αν μου αποδείξουν
κατάμουτρα το αντίθετο, ότι δηλαδή «Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μια πηγή
χριστιανικών αξιών, είναι μια πηγή αδελφικής αγάπης, συγχώρεσης, γενναιοδωρίας,
τιμιότητας και σοφίας, και οι μητροπολίτες και οι επίσκοποι είναι παραδείγματα
ενός ταπεινού Χριστιανού»...
Η
μεγαλύτερη επιθυμία μου είναι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία να ξαναγίνει πηγή Χριστιανικών
αξιών, όχι γήινων-κοσμικών.
Πολλοί
ιερείς συμφωνούν με τη γνώμη μου. Μου γράφουν προσωπικά και δεν μπορώ να αποκαλύψω
τα ονόματά τους. Αλλά ο π. Αντρέι Κουράεφ γράφει δημόσια. Μπορώ λοιπόν να παραθέσω
τη γνώμη του εδώ:
«... Πραγματικά ήθελα (και θέλω) να
ακολουθήσω την Εκκλησία του Χριστού, δηλαδή, την Εκκλησία του Συμβόλου της
Πίστεως, η οποία έχει χαρακτηριστικά όπως η Ενότητα, η Αγιότητα, η Καθολικότητα
και η Αποστολικότητα.
Σε ποια σχέση είναι αυτή η Εκκλησία με
μια συγκεκριμένη νομική οντότητα που ονομάζεται «Πατριαρχείο Μόσχας» στην
τρέχουσα κατάστασή της, δυσκολεύομαι να πω. Αλλά σίγουρα δεν είναι μια σχέση
ταυτότητας. Μπορούμε να πούμε: η Εκκλησία είναι παρούσα στην Εκκλησία. Αλλά πώς
συγκεκριμένα, σε τι, σε ποιον, σε ποιες πτυχές της ζωής της Εκκλησίας;...»
Πρωτοδιάκονος Αντρέι Κουράεφ
