"Από χριστιανική άποψη, δεν μπορεί κανείς να δικαιολογήσει έναν επιθετικό πόλεμο, αλλά το πολύ-πολύ την άμυνα εναντίον ενός άδικου επιτιθέμενου"
"Το γεγονός ότι ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος νομιμοποιεί τον κτηνώδη πόλεμο στην Ουκρανία για ψευδοθρησκευτικούς λόγους είναι αίρεση", λέει ο καρδινάλιος Kurt Koch. Ο πρόεδρος του "Συμβουλίου για την Προώθηση της Χριστιανικής Ενότητας" θέλει τώρα να καταστήσει το ζήτημα της σχέσης μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους θέμα διαλόγου μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων.
Σε συνέντευξή του στη γερμανική καθολική εβδομαδιαία εφημερίδα Tagespost, ο Ελβετός καρδινάλιος μίλησε εκτενώς για τον διάλογο με τη ρωσική ορθοδοξία. Το γεγονός ότι ο επικεφαλής της οικουμενικής κίνησης του Βατικανού χρησιμοποιεί τον όρο "αίρεση" για να περιγράψει τη στάση του Πατριάρχη Κυρίλλου δεν είναι χωρίς κάποια βαρύτητα.
Υπόβαθρο θρησκευτικής διαμάχης
Οι εσωτερικές εντάσεις εντός της Ορθοδοξίας αποτελούν σίγουρα ένα υπόβαθρο για την τρέχουσα κατάσταση στην Ουκρανία και έχουν επιβαρύνει σημαντικά τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Κωνσταντινούπολης, αναγνώρισε ο καρδινάλιος. "Αλλά θα ήταν αξιολύπητο αν είχαν οδηγήσει στον τρομερό πόλεμο στην Ουκρανία ή αν χρησιμοποιούνταν για τη νομιμοποίησή του. Γιατί οι εκκλησιαστικές συγκρούσεις δεν πρέπει ποτέ να "επιλύονται" με τη βία".
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ήθελε να αποκαταστήσει την ενότητα μεταξύ των διαφόρων ορθόδοξων εκκλησιών στην Ουκρανία, αλλά μέχρι στιγμής το έχει καταφέρει μόνο σε μικρό βαθμό. Ήλπιζε ότι οι περισσότεροι από τους επισκόπους της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας θα ενταχθούν στη νέα θεσμοθετημένη Ουκρανική Εκκλησία (το 2019). Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη, σημειώνει ο Kurt Koch.
Ένας αδικαιολόγητος επιθετικός πόλεμος
"Η ψευδοθρησκευτική αιτιολόγηση του πολέμου από τον Πατριάρχη Κύριλλο πρέπει να συγκλονίσει κάθε οικουμενική καρδιά. Από χριστιανική άποψη, ένας επιθετικός πόλεμος δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, αλλά το πολύ-πολύ, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η άμυνα εναντίον ενός άδικου επιτιθέμενου. Η υποβάθμιση του βάναυσου επιθετικού πολέμου του Πούτιν με το να τον αποκαλεί "ειδική επιχείρηση" αποτελεί κατάχρηση της γλώσσας. Πρέπει να καταδικάσω αυτή τη θέση ως απολύτως αδύνατη".
Επιστρέφοντας στη βιντεο-συνομιλία της 16ης Μαρτίου μεταξύ του Πάπα Φραγκίσκου και του Πατριάρχη Κυρίλλου, ο Καρδινάλιος εξηγεί αρχικά ότι "στο δεύτερο μισό του Φεβρουαρίου, προγραμματίστηκε ένα Zoom μεταξύ του Μητροπολίτη Ιλαρίωνα (τότε υπεύθυνου για τις εξωτερικές σχέσεις του Πατριαρχείου Μόσχας) και εμού για να συνεχίσουμε την προετοιμασία για τη δεύτερη συνάντηση μεταξύ του Πάπα Φραγκίσκου και του Πατριάρχη Κυρίλλου, που είχε προγραμματιστεί για τον Ιούνιο. Καθώς ο πόλεμος είχε ήδη ξεσπάσει στην Ουκρανία, άδραξα την ευκαιρία της τηλεδιάσκεψης για να ζητήσω από τον Πάπα και τον Πατριάρχη να πάρουν από κοινού θέση κατά του πολέμου.
Καθώς ο Μητροπολίτης Ιλαρίων προσέφερε πάντοτε μια κοινή δήλωση για τους διωγμούς των Χριστιανών στον κόσμο σήμερα, τόνισα ότι συμμερίζομαι αυτή την ανησυχία, αλλά ότι μια τέτοια δήλωση θα χάσει κάθε αξιοπιστία αν δεν ειπωθεί τώρα λέξη ενάντια στο γεγονός ότι -όπως στην Ουκρανία- οι Χριστιανοί πολεμούν τους Χριστιανούς και οι Ορθόδοξοι αλληλοσκοτώνονται. Λίγο μετά τη συνάντηση αυτή, έλαβα την απάντηση ότι ο Πατριάρχης δεν ήταν έτοιμος για μια κοινή δήλωση με τον Πάπα. Μόνο εβδομάδες αργότερα η Μόσχα ήθελε μια διάσκεψη Zoom με τον Πάπα".
Τι είπε πραγματικά ο Πάπας Φραγκίσκος
Ερωτηθείς για την αφέλεια του Βατικανού απέναντι σε αυτό το αίτημα, ο Ελβετός καρδινάλιος παραδέχεται ότι μπορούμε να δούμε τέτοια πράγματα εκ των υστέρων. "Ο Άγιος Πατέρας συμφώνησε στο Zoom, ασφαλώς με την ελπίδα να συμβάλει στην ταχεία λήξη του πολέμου. Υπογράμμισε με σθένος ότι "εμείς" - ο Πάπας και ο Πατριάρχης - δεν είμαστε "κληρικοί του κράτους" αλλά "ποιμένες του λαού" και ότι πρέπει να είναι δική τους ευθύνη να βάλουν ένα τέλος στις δολοφονίες και τις καταστροφές".
Αμέσως μετά το Zoom, το Ρωσικό Ορθόδοξο Πατριαρχείο εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι ο Πατριάρχης είναι ευγνώμων που ο ίδιος και ο Πάπας μοιράζονται κοινή άποψη για τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Αυτό ανάγκασε τη Ρώμη να ανακοινώσει δημοσίως τι πραγματικά είχε πει ο Πάπας. "Σε διάφορες δηλώσεις του, ο Άγιος Πατέρας έχει καταδικάσει τον πόλεμο στην Ουκρανία με πολύ έντονο τρόπο και έχει επανειλημμένα ζητήσει τον τερματισμό του", επιμένει ο καρδινάλιος Koch.
Κρατώντας την πόρτα ανοιχτή
Ερωτηθείς σχετικά με τη συνέχιση του διαλόγου με τη Μόσχα, ο καρδινάλιος Koch είπε ότι δεν θέλει να κλείσει την πόρτα. "Πρέπει να την κρατάς ανοιχτή, αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Από την άλλη πλευρά, είναι δυστυχώς αδύνατο να προβλέψουμε πόσο θα διαρκέσει ο τρομερός πόλεμος στην Ουκρανία. Εάν μια νέα συνάντηση μεταξύ του Πάπα και του Πατριάρχη γινόταν σε μια εποχή που οι πολεμικές πράξεις εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα και ο Πατριάρχης Κύριλλος επιμένει στην αβάσιμη αιτιολόγηση του πολέμου, θα ήταν εκτεθειμένη σε σοβαρές παρεξηγήσεις. Διότι θα μπορούσε να παρερμηνευθεί ως παπική υποστήριξη της θέσης του Πατριάρχη, γεγονός που θα υπονόμευε σοβαρά το ηθικό κύρος του Πάπα. Είμαι ευγνώμων στον Πάπα Φραγκίσκο για την ακύρωση της συνάντησης με τον Πατριάρχη Κύριλλο που ήταν προγραμματισμένη για τα μέσα Ιουνίου στην Ιερουσαλήμ".
Η σχέση Εκκλησίας-Κράτους στο επίκεντρο του ζητήματος
Για τον καρδινάλιο Κοχ, ένας από τους κόμβους του προβλήματος είναι το ζήτημα των σχέσεων Εκκλησίας-Κράτους. "Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει αίρεση στο γεγονός ότι ο πατριάρχης τολμά να νομιμοποιεί τον βάναυσο και παράλογο πόλεμο στην Ουκρανία για ψευδοθρησκευτικούς λόγους. Στο παρασκήνιο αναδύεται ένα θεμελιώδες πρόβλημα που έγκειται στη σχέση μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους, η οποία στην Ορθοδοξία θεωρείται και νοείται με την έννοια της συμφωνίας μεταξύ των δύο πραγματικοτήτων". Στη Δύση, η διαίρεση της Εκκλησίας και οι ομολογιακοί πόλεμοι συνέβαλαν στην ιδέα του διαχωρισμού της Εκκλησίας από το κράτος, συνοδευόμενου από μια εταιρική σχέση μεταξύ των δύο.
Για τον καρδινάλιο Κοχ, "αυτή η μεγάλη διαφορά έχει σε μεγάλο βαθμό συσκοτιστεί στις οικουμενικές συζητήσεις μέχρι σήμερα (...) Οι Ορθόδοξοι θέτουν συνεχώς στην Καθολική Εκκλησία ερωτήματα σχετικά με την οικουμενική της διάσταση και τον παπισμό. Αντίθετα, εμείς οι Καθολικοί πρέπει να αμφισβητήσουμε την Ορθοδοξία σχετικά με τις έννοιες της αυτοκεφαλίας και της κανονικής επικράτειας - ειδικά από τη στιγμή που η τελευταία έννοια είναι δύσκολο να συμβιβαστεί με το σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας".
Τέλος, ο Ελβετός καρδινάλιος σημειώνει ότι η θέση του Πατριάρχη Κυρίλλου αμφισβητείται εντός της παγκόσμιας Ορθοδοξίας. "Ακόμη και η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας αποφάσισε να σταματήσει να συνδέεται με τη Μόσχα. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές προς ποια κατεύθυνση θέλει να κινηθεί στο μέλλον. Επειδή δεν μπορεί να δώσει στον εαυτό της αυτοκεφαλία, μπορεί να τη λάβει μόνο από τη Μητέρα Εκκλησία. Με την απόσχιση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας, το Ρωσικό Ορθόδοξο Πατριαρχείο έχασε ένα μεγάλο μέρος των πιστών του".
