Η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία έχει διαδραματίσει επί μακρόν σημαντικό ρόλο υπό την εξουσία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Χρησιμεύει επίσης ως εργαλείο στον υβριδικό πόλεμο της χώρας κατά της Ουκρανίας, γράφει ο δημοσιογράφος Oleksii Platonov.
Από τον Oleksii Platonov
Δημοσιεύθηκε στις 25 Ιουλίου, 2022
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία
διανύει πλέον τον πέμπτο μήνα της, με την Ουκρανία να καταφέρνει να
αντιμετωπίσει τις εχθρικές δυνάμεις χάρη στον στρατό της και τη βοήθεια της
διεθνούς κοινότητας - συμπεριλαμβανομένων των επιθετικών όπλων τύπου ΝΑΤΟ.
Αλλά ας δούμε τον λιγότερο προφανή
στρατό που εργάζεται, την πέμπτη φάλαγγα με τα ράσα. Ο πόλεμος έχει εντείνει
μια μακροχρόνια διαμάχη μεταξύ της Ουκρανίας και των ορθόδοξων εκκλησιών της
Ρωσίας, με τα παραρτήματα που κάποτε ήταν πιστά στη Μόσχα να γίνονται όλο και
περισσότερο πηγή δυσπιστίας.
Η ρωσική εκκλησία, υπό την καθοδήγηση
των ειδικών υπηρεσιών της χώρας, προετοιμάζει τους Ουκρανούς υποστηρικτές της
με ομιλίες για ταπεινότητα, ειρηνισμό και υπακοή, σύμφωνα με τις ουκρανικές
μυστικές υπηρεσίες.
Αυτό συμβαίνει την ώρα που
αποκαλύπτονται συνεχώς νέες λεπτομέρειες για τη συνεργασία μεταξύ των υπαλλήλων
της εκκλησίας και των ρωσικών ειδικών υπηρεσιών, με τις αρχές να ερευνούν
ιερείς για την παροχή στόχων για τα πυρά του ρωσικού πυροβολικού.
Για να καταλάβει κανείς πού συναντά η
θρησκεία την πολιτική και τον πόλεμο στην Ουκρανία, πρέπει πρώτα να ανατρέξει
στις πρόσφατες πηγές έντασης μεταξύ των ορθόδοξων εκκλησιών της.
Λίγη
ιστορία
Η Ουκρανία έχει δύο ορθόδοξες
εκκλησίες: την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία-Πατριαρχείο Μόσχας (UOC-MP) και την
πρόσφατα σχηματισθείσα Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU), στην οποία παραχωρήθηκε αυτοκεφαλία το 2019, προς
μεγάλη οργή της Ρωσίας.
Η μη ύπαρξη επίσημης (σ.μ. κανονικής)
ανεξάρτητης εκκλησίας πριν από το 2019 σήμαινε ότι η πλειονότητα των θρησκευόμενων
Ουκρανών έπρεπε να πηγαίνει σε εκκλησίες που διοικούνται από τη Μόσχα.
Ενώ η χορήγηση της αυτοκεφαλίας
(αυτοδιοίκησης) της εκκλησίας μπορεί να έμοιαζε με επιτυχία εν μιά νυκτί, στην
πραγματικότητα, η διαδικασία προετοιμασίας της διήρκεσε πολλά χρόνια.
Όλοι οι πρώην πρόεδροι της Ουκρανίας,
εκτός από έναν (τον φυγά φιλορώσο πρώην πρόεδρο της Ουκρανίας Βίκτορ
Γιανουκόβιτς), είχαν απευθύνει έκκληση στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο
Α΄ -τον ηγέτη της παγκόσμιας ορθόδοξης εκκλησίας- για ανεξαρτησία. Το 2016, ο
τότε πρόεδρος Ποροσένκο πέταξε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε για πρώτη
φορά προσωπικά τον Βαρθολομαίο.
Τα πράγματα προχώρησαν τελικά το 2018,
όταν ο Ποροσένκο απηύθυνε έκκληση για μια τοπική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο
Ποροσένκο αναφέρθηκε στο θέμα της ανεξαρτησίας της εκκλησίας ως "ζήτημα
εθνικής ασφάλειας", "συστατικό στοιχείο της κρατικής
ανεξαρτησίας" και μάλιστα μέρος της φόρμουλας για την "εθνική
ταυτότητα" της Ουκρανίας.
Η επίσημη τελετή πραγματοποιήθηκε
τελικά νωρίς το πρωί της 6ης Ιανουαρίου 2019, στον καθεδρικό ναό του Αγίου
Γεωργίου στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας, επίσημη έδρα του Πατριάρχη
Βαρθολομαίου. Αυτό ήταν ένα είδος χριστουγεννιάτικου θαύματος για την Ουκρανία,
μια χώρα που γιορτάζει τα Χριστούγεννα στις 7 Ιανουαρίου.
Όπως ήταν φυσικό, η Ρωσία έγινε νευρική
μετά από αυτά τα γεγονότα, πράγμα που σήμαινε ότι έχασε τον έλεγχο εκατομμυρίων
Ουκρανών εκκλησιαζομένων, οι οποίοι στη συνέχεια μεταπήδησαν στη νέα, επίσημα
αναγνωρισμένη εκκλησία.
Λίγες ημέρες πριν από το διάταγμα - ή
τον τόμο, όπως είναι γνωστός - ο επικεφαλής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο
Πατριάρχης Κύριλλος, έγραψε μια οργισμένη επιστολή στον Βαρθολομαίο
καταδικάζοντας την υποστήριξή του στην ανεξαρτησία της εκκλησίας της Ουκρανίας. (Αξίζει να προσθέσουμε ότι ο Κύριλλος έχει
ιστορικό εργασίας για τις κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας, ως πράκτορας
της KGB και αργότερα της FSB).
Ο Κύριλλος χτύπησε την απόφαση ως
"αντικανονική" και απείλησε τον οικουμενικό πατριάρχη με "την
ημέρα της κρίσης". Ένα μεγάλο μέρος της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας
υποστήριξε αυτή τη ρητορική του πνευματικού τους ηγέτη. Η τοπική ηγεσία της
εκκλησίας (στο Κίεβο) επέπληξε μάλιστα επιδεικτικά δύο επισκόπους επειδή πήγαν
ενάντια στην επίσημη εκκλησιαστική γραμμή. Οι απειλές του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ
Πούτιν πήγαν ακόμη πιο μακριά από αυτές του Κύριλλου.
Κατά τους μήνες από την έναρξη του
πολέμου, η UOC-MP δέχτηκε αυξανόμενη πίεση με αρκετές εκατοντάδες ενορίες να
αποστατούν και πάνω από 400 ιερείς να καταδικάζουν τη φιλοπολεμική ρητορική του
Κύριλλου, την οποία χαρακτήρισαν "αίρεση". Τον Μάιο, η UOC-MP κήρυξε
"ανεξαρτησία", αν και όχι πλήρη αυτοκεφαλία.
Ωστόσο, οι επικριτές αμφισβητούν την
αξιοπιστία αυτής της κίνησης, με πολυάριθμες αναφορές που υποδηλώνουν ότι πολλά
από τα υποκαταστήματά της παραμένουν εργαλείο στον υβριδικό πόλεμο της Ρωσίας
κατά της Ουκρανίας.
Από την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας
κατά της Ουκρανίας το 2014, ιερείς της UOC-MP ζήτησαν ενεργά από τους Ουκρανούς
στρατιώτες να παραδώσουν τα όπλα τους ή να αντιμετωπίσουν "κατάρες".
Έχουν επίσης υπάρξει πολλές αναφορές για εκκλησίες της UOC-MP που κρύβουν τόσο
μαχητές υπό την ηγεσία της Ρωσίας όσο και ρωσικά όπλα, ιδίως στη Μονή Σπηλαίου
του Σβιατοχίρσκ στο Ντονμπάς.
Συνοπτικά, η UOC-MP εκτελεί διάφορους
στόχους και καθήκοντα που έχουν τεθεί από τις ειδικές υπηρεσίες της Ρωσίας. Σε
αυτά περιλαμβάνεται η ενεργή προπαγάνδα, με φράσεις όπως, "δεν είναι
ρωσική επίθεση, είναι εμφύλιος πόλεμος" - και η Κριμαία δεν έχει καταληφθεί
επειδή "είμαστε ένας λαός".
Υπήρξαν επίσης έμμεσες εκκλήσεις προς
την Ουκρανία να συνθηκολογήσει, χρησιμοποιώντας τη φράση "πολεμήστε για
την ειρήνη" και καταγγέλλοντας την ύπαρξη του ουκρανικού έθνους εκτός του
"ρωσικού κόσμου". Επιπλέον, η κυβέρνηση της Ουκρανίας έχει ενεργά
απαξιωθεί και συκοφαντηθεί ενώπιον διεθνών οργανισμών.
Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, αυτή η
ατζέντα έχει επεκταθεί, με τις εκκλησίες στις περιοχές που κατέχονται από τη
Ρωσία - Χάρκοβο, Ζαπορίζια, Λουχάνσκ, Ντονέτσκ και Μικολάιβ - να φέρονται να
βοηθούν τον εχθρικό στρατό στην επανεγκατάσταση Ουκρανών προσφύγων στη Ρωσία.
Στην Ουκρανία εξακολουθούν να
λειτουργούν επτά επισκοπές υπό τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σε καθεμία από τις
περιοχές, η Ρωσική Εκκλησία έχει ισχυρό λόμπι στα τοπικά όργανα αυτοδιοίκησης.
Πίσω από κάθε μια από τις επισκοπές, υπάρχουν μαχητικές ομάδες καμουφλαρισμένες
ως δημόσιες οργανώσεις, οι οποίες αποτελούνται από κοζάκικες οργανώσεις και
συνταξιούχους των δυνάμεων ασφαλείας και παρέχουν δυναμική υποστήριξη στη
Ρωσική Εκκλησία.
Στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας, το
Κίεβο, η Πετσέρσκαγια Λαύρα, ένα ιστορικό ανατολικό ορθόδοξο χριστιανικό
μοναστήρι, εξακολουθεί να βρίσκεται νομικά υπό τον έλεγχο της Μόσχας. Ακριβώς
όπως και η Λαύρα του Ποτσάεφ, εργάζεται για την FSB.
Ωρολογιακή
βόμβα στη δυτική Ουκρανία
Η UOC-MP έχει πρόσφατα δραστηριοποιηθεί
σημαντικά περισσότερο στη δυτική Ουκρανία - ιστορικά το προπύργιο της
εναντίωσης στην επιθετικότητα της Μόσχας - όπου αναλαμβάνει ανατρεπτικές
δράσεις.
Σύμφωνα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
και την τοπική επισκοπή της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, η
UOC-MP οργάνωσε και πραγματοποίησε μια εκκλησιαστική πορεία στις 16 Ιουλίου
2022, στην Μπουκοβίνα, στη δυτική Ουκρανία. Το γεγονός ότι συνέπεσε με τις
πορείες που πραγματοποιήθηκαν στη Ρωσία προς τιμήν της μνήμης του Τσάρου
Νικολάου Β΄ και της Τσαρίνας Αλεξάνδρας δείχνει ότι στόχος ήταν να δημιουργηθεί
η εικόνα ενοριτών που προσεύχονται στους Ρώσους ήρωες σε αντίθεση με τα θύματα
της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία.
Και
τώρα τι;
Η παγκόσμια κοινότητα έχει ήδη
αντιδράσει στις εγκληματικές ενέργειες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το
Ηνωμένο Βασίλειο, ειδικότερα, εισήγαγε σκληρές κυρώσεις κατά του Πατριάρχη
Κύριλλου και της συνοδείας του, γεγονός που προκάλεσε υστερία στο Κρεμλίνο.
Σήμερα, είναι απαραίτητο να
διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ασφάλεια στο μέτωπο της εκκλησίας και να διαλυθεί
η πέμπτη φάλαγγα με τα ράσα.
