Οι ιστορικές Ομιλίες του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου κατά τη μεγαλειώδη επίσημη επίσκεψή Του στην Ουκρανία

 

Παρατίθενται όλες οι επίσημες Ομιλίες που εξεφώνησε η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης, ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, κατά την επίσημη επίσκεψή Του στο Κίεβο, κατόπιν προσκλήσεως τόσο του Προέδρου της Ουκρανίας, εξοχωτάτου κ.κ. Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όσο και του Προκαθημένου της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας, Μακαριωτάτου Μητροπολίτου Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ.κ. ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ, από 21 έως 24 Αυγούστου 2021, όπου συμμετείχε στις εκδηλώσεις της 30ής Επετείου της Αποκαταστάσεως της Ανεξαρτησίας του Ουκρανικού Κράτους.

 

Οι Ομιλίες έχουν πρωτοτύπως αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

 

__________________________________

 

Προσφώνησις τῆς Α.Θ. Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου  κ.κ. Βαρθολομαίου

κατά τήν ἐπί τῇ Ἐπισκέψει Αὐτοῦ εἰς Κίεβον Δοξολογίαν

(Ἱερὰ Μονὴ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ τῶν “Χρυσῶν Τρούλων”, 21.08.2021)

 

Μακαριώτατε Μητροπολῖτα Κιέβου καί πάσης Οὐκρανίας κ. Ἐπιφάνιε,

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Εὐλογημένε Λαὲ τῆς Οὐκρανίας,

Δόξαν, αἶνον καὶ εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν τῷ ἐν Τριάδι προσκυνουμένῳ Θεῷ ἡμῶν, τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς ἐπισκέψασθαι τὴν εὐλογημένην καὶ ἐν ταυτῷ πολύπαθον ἐκ τῶν ποικίλων δεινῶν χώραν τῆς Οὐκρανίας, τὴν πνευματικὴν κολυμβήθραν τῶν Ρώς, τὸ ἐξάκουστον Κίεβον, ἔνθα ὁ ἅγιος Πρίγκηψ Βλαδίμηρος ἔπηξε τὸ ἀκλόνητον θεμέλιον τῆς εἰς Χριστὸν Πίστεως, ἥν παρέλαβεν ἐκ τῆς Μεγάλης Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας καὶ τῆς Αὐτοκρατο-ρίας τῆς Νέας Ρώμης.

Καὶ αἰσθανόμεθα οἰκεῖον τὸν τόπον καὶ τὸν Λαόν, οὐχὶ διότι καὶ ἄλλοτε ἐπεσκέφθημεν τὴν μακαρίαν αὐτὴν γῆν, ἀλλὰ διότι ὁ ἅγιος προκάτοχος τῆς ἡμετέρας Μετριότητος Μέγας ἐν Πατριάρχαις Φώτιος ἦτο ἐκεῖνος ὅστις τὸ πρῶτον καὶ καρποφόρως ἔρριψε τὸν σπόρον τοῦ Εὐαγγελίου ἐνταῦθα καί, ἀσφαλῶς, διότι ἡ Μητρόπολις Κιέβου, παρὰ τὰ περὶ τοῦ ἀντιθέτου μετὰ σπουδῆς διαθρυλούμενα, ὑπῆρξεν ἀναπόσπαστον κανονικὸν ἔδαφος καὶ Μητρόπολις τοῦ καθ᾽ ἡμᾶς Πανιέρου, Ἀποστολικοῦ καὶ Πατριαρχικοῦ Θρόνου, καίτοι αἱ ἱστορικαὶ συγκυρίαι καὶ αἱ ἐγκόσμιοι ἐπιδιώξεις τινῶν ἀπέκοψαν, βιαίως καὶ πρὸς καιρόν, αὐτὴν ἐκ τῆς φυσικῆς της Πνευματικῆς Μητρός.

Ἀλλὰ ἡ καθ᾿ ἡμᾶς Πρωτόθρονος Ἐκκλησία, ὡς φιλόστοργος Μήτηρ, οὐχὶ μόνον τῆς κατὰ Οὐκρανίαν Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τῆς κατὰ Ρωσίαν, Σερβίαν, Ρουμανίαν, Βουλγαρίαν, Ἑλλάδα, Πολωνίαν, Ἀλβανίαν, Τσεχίαν καὶ Σλοβακίαν-καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ πασῶν τῶν νεωτέρων καὶ ἐκ τοῦ ἡμετέρου σώματος συσταθεισῶν Ἐκκλησιῶν, οὐδέποτε ἀναμιμνήσκεται τῶν ἡμερῶν τοῦ παραπικρασμοῦ, τῶν ραπισμάτων, τῶν κολαφισμῶν καὶ τῶν ἥλων, ἀλλὰ ἀείποτε πορεύεται συγχωροῦσα, εὐεργετοῦσα καὶ θεραπεύουσα ἀνεξαιρέτως τὰ ἑκασταχοῦ τέκνα αὐτῆς. Τοιαῦτα εἶναι τὰ προνόμια τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, διὰ τὰ ὁποῖα τὴν μέμφονταί τινες καὶ ὁμιλοῦν διὰ πρωτοκαθεδρίας, κοσμικὰς ἀξιώσεις καὶ πολιτικὰς ἐπιδιώξεις∙ ἕν καὶ μόνον εἶναι, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, τὸ προνόμιον τὸ ὁποῖον τὴν χαρακτηρίζει καὶ διὰ τὸ ὁποῖον καυχᾶται ἐν Κυρίῳ ἡ καθ᾽ ἡμᾶς Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως: τὸ προνόμιον τῆς θυσίας, ἐκ τοῦ ὁποίου ἀπορρέουν τὰ πρεσβεῖα τῆς ἐκδαπανήσεως καὶ ἡ λειτουργία τῆς θυσιαστικῆς διακονίας. Ἡ ἱστορία ἵσταται ἀψευδὴς μάρτυς τῆς ἀληθείας καὶ τῆς πραγματικότητος. Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον ἀνέκαθεν ὑπῆρξεν ὁ ἀσφαλὴς φύλαξ τοῦ «εὖ εἶναι» τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐνῶ εἰς καιροὺς καὶ ἐποχὰς ἀκμῆς καὶ δυναμέως ἀριθμητικῆς θὰ ἠδύνατο νὰ υἱοθετήσῃ καὶ ἐπιβάλῃ πυραμιδοειδῆ τινα μορφὴν διασπονδυλώσεως τῆς κατὰ Ἀνατολὰς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅμως ἀπέρριψε μετὰ βδελυγμίας τὰς ἀντιλήψεις αὐτὰς καὶ δὲν ἀπέστη τῆς παραδεδομένης Ἐκκλησιολογίας της, ἤτοι τῆς Συνοδικῶς καθιερωμένης καὶ ἡγιασμένης θεσμοθεσίας τῆς «Πενταρχίας».

Καὶ βεβαίως τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον οὐδέποτε, ἐκμεταλλευόμενον τὴν αὐτοκρατορικὴν ἰσχύν, ἐπέλεξε τὴν ὁδὸν τῆς πολιτισμικῆς καὶ γλωσσικῆς ἀφομοιώσεως τῶν ἐθνοτήτων, αἵτινες προσήρχοντο εἰς τὴν πίστιν τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐξ ἀντιθέτου, ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία ἀπεδέχθη τὰς τοπικὰς συνηθείας, τὴν ὁμιλουμένην γλῶσσαν καὶ ἐνέπνευσε καὶ ἐκαλλιέργησε τὸν ἐγχώριον πολιτισμόν, εἰς σημεῖον ὥστε σήμερον νὰ εἶναι ἀδύνατον νὰ φαντασθῇ τις, ποία θὰ ἦτο ἡ τύχη τῶν ἐκχριστιανισθέντων τούτων λαῶν ἄνευ τῆς πολιτιστικῆς ἐπιρροῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, καὶ ἡ ἐν Κρήτῃ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος διεκήρυξεν ὅτι: «Ἀπέναντι στήν ἰσοπεδωτική καί ἀπρόσωπη ὁμογενοποίηση, ἡ ὁποία προωθεῖται μέ ποικίλους τρόπους, ἡ Ὀρθοδοξία διακηρύττει τόν σεβασμό στήν ἰδιοπροσωπία ἀνθρώπων καί λαῶν» (Μήνυμα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρὸς τὸν Ὀρθόδοξο λαὸ καὶ κάθε ἄνθρωπο καλῆς θελήσεως, § 9).

Ὑπὸ τῶν αὐτῶν πιστευμάτων διακατέχεται καὶ σήμερον ἡ Ἐκκλησία τῶν τοῦ Χριστοῦ πενήτων, ἡ περιβεβλημένη τὴν αἱματόβαπτον ἁλουργίδα τῆς θυσίας∙ ὑπὸ τοῦ πνεύματος τῆς καταλλαγῆς τῶν ἀντιθέσεων, τῆς ἑνότητος τῶν διαρραγέντων, τῆς ἀλληλοπεριχωρήσεως τῶν διϊσταμένων, τῆς συμπορεύσεως τῶν ἑτέρων, τῆς συνθέσεως τῶν ἀμείκτων, τῆς συμπτώσεως τῶν ἀφισταμένων, τῆς κοινωνίας τῶν ἀποκεκομμένων. Ἔκφρασιν αὐτοῦ τοῦ εὐλογημένου ἤθους ἀποτελεῖ καὶ ἡ μέριμνα τῆς Μεγάλης Ἔκκλησίας διὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθοδοξίας ἐν Οὐκρανίᾳ καὶ διὰ τὴν προκοπὴν καὶ εὐημερίαν ὁλοκλήρου τοῦ Οὐκρανικοῦ λαοῦ.

Μὲ αὐτὰς τὰς σκέψεις, μὲ αὐτὰ τὰ αἰσθήματα γνησίας καὶ ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, ἀπεδέχθημεν, Μακαριώτατε καὶ προσφιλέστατε ἅγιε ἀδελφέ, καὶ τήν ἰδικὴν Σας πρόσκλησιν, ὡς καὶ τοῦ ἀνωτάτου πολιτειακοῦ Ἄρχοντος τῆς Χώρας Ὑμῶν, καὶ εὑρισκόμεθα σήμερον ἐδῶ μετὰ τῆς τιμίας συνοδείας ἡμῶν, ἥτις ἀποτελείται ἐκ τῶν πεφιλημένων ἐν Κυρίῳ ἀδελφῶν Μητροπολιτῶν Χαλκηδόνος Ἐμμανουήλ, τοῦ πολλά κοπιῶντος καί συμβαλόντος εἰς τὸ ζήτημα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, Ἀδριανουπόλεως Ἀμφιλοχίου, ἔκπαλαι γνωρίμου καὶ φίλου Ὑμῶν, Φιλίππων, Νεαπόλεως καὶ Θάσου Στεφάνου, σεμνοῦ καὶ ἐκλεκτοῦ Ἱεράρχου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν Ἑλλάδι, ὡς καὶ ὑπὸ τῶν ἐν Κυρίῳ τέκνων ἡμῶν, ἤτοι τοῦ Ἀρχιγραμματέως τῆς περὶ ἡμᾶς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου Ἀρχιμανδρίτου Γρηγορίου, τοῦ ἐκ τῶν Οὐκρανῶν τοῦ Καναδᾶ ἡμετέρου Συγκέλλου Ἰακώβου, τοῦ Διακόνου Ἱερωνύμου, τοῦ Διευθυντοῦ τοῦ ἡμετέρου Γραφείου Τύπου κ. Νικολάου Παπαχρήστου καὶ ἑτέρων λαϊκῶν συνεργῶν ἡμῶν. Ἤλθομεν ἅπαντες ἵνα βιώσωμεν τό καθημερινῶς ὑφ᾽ Ὑμῶν δοξολογικῶς βιούμενον θαῦμα: τὸ θαῦμα τῆς Ἀναστάσεως, τοῦ ἀγῶνος διὰ τὴν ἐπούλωσιν τῶν σχισμάτων, τῆς ἐπιστροφῆς εἰς τὴν κοινωνίαν τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ἀρραγοῦς συμπορεύσεως εἰς τὴν ὁδὸν τῆς Ἀληθείας. 

Ἤλθομεν διά νά ἴδωμεν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τοὺς πολλοὺς καὶ ἀλαλήτους κόπους Σας, Μακαριώτατε ἀδελφέ! Εἶσθε νεώτατος εἰς τὴν ἡλικίαν, ὅμως τοῦτο εἰς τήν περίπτωσιν Ὑμῶν εἶναι προνόμιον καὶ οὐχί μειονέκτημα. Διότι ἡ νεότης Ὑμῶν δέν ὑπολογίζει θυσίας καὶ προσπαθείας ἀνυστάκτους ὑπὲρ τῆς θεοτηρήτου καθ᾽ Ὑμᾶς Ἐκκλησίας. Ὑμεῖς θά κοπιάσετε, καὶ μετὰ πολλὰς δεκαετίας οἱ ἐπίγονοί Σας θὰ μακαρίζουν τὸ ὄνομα καὶ τὸ ὑπόδειγμά Σας. Σᾶς ἐγνωρίσαμεν ὡς ἄνθρωπον τῶν ἔργων, ὡς ἄνθρωπον μέ φόβον Θεοῦ καὶ ἀκλόνητον πίστιν εἰς τὸν Χριστὸν, ἀγάπην δὲ μέχρι Σταυροῦ διὰ τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὴν πατρίδα Σας. Βλέπομεν μετὰ πόσης διακρίσεως καὶ εὐγενείας προσπαθεῖτε διὰ τὰ ποικίλα καὶ πολλαπλᾶ ζητήματα τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας. Εἶναι ὁ πρῶτος καιρός. Θέλει ὑπομονήν. Μαθητείαν εἰς τῶν Ἁγίων καὶ τῆς Ἱστορίας τὰ διδάγματα. Θέλει πεῖραν καί κυρίως προσευχήν. Ἡ πεῖρα τοῦ ποιμένος, ἄλλως τε, συμβαδίζει μὲ πόνον καὶ ἀπαιτεῖ δάκρυα, θυσίας καὶ αὐταπάρνησιν. Μὲ αὐτὰ ἐπορεύοντο οἱ ἀοίδιμοι Προκάτοχοι ἡμῶν, ταῦτα ἐκληροδότησαν εἰς ἡμᾶς καὶ μὲ αὐτὰ συμβουλεύομεν, παροτρύνομεν, ἐνισχύομεν καὶ ἡμεῖς οἱ παλαιότεροι, πλέον, εἰς τὴν ἡλικίαν, εἰς τὰ πρεσβεῖα χειροτονίας καὶ εἰς τὸν ἐκκλησιαστικὸν στίβον, ὑμᾶς τούς νεωτέρους πλήν προσφιλεστάτους ἀδελφούς.

 Αὐτὰ τὰ ἅγια καὶ πνευματέμφορα ρήματα ζωῆς, τὰ ὁποῖα καὶ ἡμεῖς παρελάβομεν, ἐξαγγέλλομεν κατὰ τὴν ἱερὰν καὶ ἐπίσημον ταύτην στιγμὴν καὶ περιπτυσσόμεθα ἀδελφοποθήτως τὴν Ὑμετέραν φιλτάτην Μακαριότητα ὡς καὶ ἅπαντας τοὺς ἁγίους Ἀρχιερεῖς φιλήματι ἁγίῳ, ἀπονέμοντες δὲ πᾶσιν ὑμῖν καὶ τοῖς περὶ ὑμᾶς τὴν Πατριαρχικὴν ἡμῶν εὐχὴν, εὐχαριστοῦμεν μυχιοκαρδίως διὰ τὴν πρόσκλησιν καὶ τὴν φιλάδελφον ἀγάπην καὶ τὴν πολλὴν τιμήν.

Καλῶς εὐρέθημεν!

Ἔτη πολλὰ εἰς ὅλους!

 

            __________________________________

 

Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου

κατά τόν Μ. Ἑσπερινόν

ἐν τῷ Ἱερῷ Πατριαρχικῷ Σταυροπηγίῳ τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου

(Κίεβον, 21.08.2021)

 

Μακαριώτατε Μητροπολῖτα Κιέβου καί πάσης Οὐκρανίας κύριε Ἐπιφάνιε,

Ἡμέτερε Ἔξαρχε ἐν Κιέβῳ Θεοφιλέστατε Ἐπίσκοπε Κομάνων κύριε Μιχαήλ,

Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἅγιοι ἀδελφοί, 

Προσφιλέστατα τέκνα ἐν Κυρίῳ,

Αὐτήν τήν εἰδυλλιακήν ἑσπέραν τοῦ Αὐγούστου, ἐπεφύλαξεν ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ἡμῶν Μετριότητα, ὅπως προσέλθωμεν καί ἐπισκεφθῶμεν τό ὑπό τό ἡμέτερον ὠμοφόριον Ἱερόν τοῦτο Σταυροπήγιον τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, ὥστε νά μεταφέρωμεν εἰς αὐτό τήν ἐκ τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων καί τοῦ Ἱεροῦ Κέντρου Ἀποστολικήν εὐλογίαν καί ἐκζητήσωμεν τάς εὐχάς καί πρεσβείας τοῦ Ἁγίου ὡς ἐφόδιον ἐν τῇ ἡμετέρᾳ τεπεινῇ διακονίᾳ τῆς Ἐκκλησίας.

Καί παρεκτός τῶν ἐκκλησιαστικῶν συνθηκῶν, εἰς τήν φυσικήν ἀνάτασιν τοῦ πνεύματος βοηθεῖ καί ὁ περιβάλλων χῶρος τοῦ Σταυροπηγίου, ὁ ἑλκύων πολλούς ἐπισκέπτας, οὐ μόνον Χριστιανούς, ὥστε νά ἴδουν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τό ἱστορικόν αὐτό κτήριον καί νά θαυμάσουν τό κάλλος καί τήν ὡραιότητα τοῦ τοπίου. Ἡμεῖς, ὅμως, Χάριτι Θεοῦ, ἀπό αὐτήν τήν ὡραιότητα τῆς Δημιουργίας καί τήν σπουδαιότητα τῆς Ἱστορίας ἀνάγομεν ἑαυτούς εἰς τόν ἐν Τριάδι Δημιουργόν καί Κύριον τῶν ὅλων, τόν καιρούς καί χρόνους ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ θέμενον, διά νά λατρεύσωμεν Αὐτῷ λογικῇ λατρείᾳ, ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς, εὐχαριστοῦντες ὑπέρ πάντων ὧν ἴσμεν καί ὧν οὐκ ἴσμεν, τῶν φανερῶν καί ἀφανῶν Αὐτοῦ εὐεργεσιῶν. 

Ἐτελέσαμεν τόν Ἑσπερινόν διά τήν ἡμέραν τῆς Κυριακῆς, καί συνεπῶς εὑρισκόμεθα καί πάλιν ἐντός τῆς πανηγυρικῆς ἀτμοσφαίρας τῆς Ἀναστάσεως Χριστοῦ, ὅπου καί τό κέντρον, τό νόημα, ὁ ὁρίζων, ἡ πεμπτουσία τῆς ἀμωμήτου ἡμῶν πίστεως. Ἄνευ τῆς Ἀναστάσεως Χριστοῦ, ὁ θάνατος καί ἡ φθορά θά παρέμενον ὁ τελικός νικητής κάθε πορείας, καί οὕτω ὅ,τι ἀρχίζει ἐν χαρᾷ ἐπέπρωτο νά ἔχῃ ἐπώδυνον τέλος. Ἡ Ἀνάστασις, ὅμως, τοῦ Θεανθρώπου ἀνατρέπει τά δεδομένα τοῦ κόσμου τούτου καί χαρίζει τήν ἀμετάθετον ἐλπίδα ὅτι τά πάντα ἐν Χριστῷ ἀπολήγουν εἰς ἀτελεύτητον ζωήν καί εἰς εὐφροσύνην αἰώνιον. Ἐδῶ εὑρίσκεται ἡ εἰδοποιός διαφορά ἀνάμεσα εἰς τήν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν καί εἰς τάς θρησκείας. Ἡ Ἀνάστασις ἔχει τάς θαυμαστάς καί μοναδικάς ἐκείνας διαστάσεις, αἱ ὁποῖαι ἀναβιβάζουν τόν ἄνθρωπον ἀπό τήν γῆν εἰς τόν οὐρανόν, ἀπό τόν θάνατον εἰς τήν Ζωήν, ἀπό τήν φθοράν εἰς τό ἀναλλοίωτον καί τό ἅγιον.

Τήν Ἀνάστασιν ἔχομεν ὑποχρέωσιν νά κηρύττωμεν παντί σθένει, οὐχί μόνον λόγοις καί ἔργοις ἀλλά καί δι΄αὐτῆς ταύτης τῆς ὑποστάσεως ἡμῶν καθ΄ὁλοκληρίαν, διό καί ἐρχόμενοι σήμερον ἐν τῷ μέσῳ ὑμῶν ὅλων, στεντορείᾳ τῇ φωνῇ ἀπευθυνόμεθα πρός πάντας, λέγοντες μετά τοῦ Θείου Παύλου: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε» (Φιλ. δ’, 4). Χαίρετε ἐν Χριστῷ ἀναστάντι, τῷ καταργήσαντι θανάτου τό κράτος. Χαίρετε, ὅτι ἡ σωτηρία διά τοῦ Σταυροῦ τῷ κόσμῳ ἀνέτειλε, δι᾿ αὐτοῦ «ἦλθε χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ». 

Τήν χαράν τῆς Ἀναστάσεως κομίζομεν ὡς ἐξαιρετικόν δώρημα καί ὡς τιμαλφές χάρισμα ἀπό μέρους τῆς Μητρός Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως καί τοῦτο εὐχόμεθα καί διά τό ἡμέτερον ἱερόν Σταυροπήγιον ἐνταῦθα: Κόμιζε, ἅγιε ἡμέτερε Ἔξαρχε, ἀενάως τό μεγαλεῖον καί τήν δόξαν τῆς Ἀναστάσεως πρός πάντας, διατηρῶν διά σεαυτόν τόν Γολγοθᾶν καί τόν πόνον τοῦ μαρτυρίου. Ἀνάβαινε τάς κλίμακας τοῦ Σταυροπηγίου, ἔχων κατά νοῦν ὅτι βαδίζεις ἑπόμενος τοῖς βήμασι τῶν ἀειμνήστων ἐνδόξων προκατόχων σου Ἐξάρχων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐν Οὐκρανίᾳ, φέρων ἐν τῇ καρδίᾳ σου τήν πανίερον καί ἀπαράγραπτον ὑποχρέωσιν νά διακονῇς τήν Ἀλήθειαν καί νά κηρύττῃς τήν Ἀνάστασιν, λειτουργῶν ἐν ὀρθῇ ἐκκλησιολογίᾳ τό Μυστήριον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Οἱ Χριστιανοί, ἀλλά καί γενικώτερον οἱ ἄνθρωποι καλῆς θελήσεως, στρέφονται καί θά στρέφωνται πρός τό ἡμέτερον Σταυροπήγιον, ὥστε νά ἴδωσι τί λέγει ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως περί τῶν διαφόρων ζητημάτων. Ἔχουσι τούς ποιμένας των οἱ ἐνταῦθα Χριστιανοί, μέ ἐπί κεφαλῆς τόν Μακαριώτατον Μητροπολίτην Κιέβου καί ἀγαπητόν ἐν Χριστῷ ἀδελφόν κύριον Ἐπιφάνιον, τόν Ὁποῖον καί θερμῶς εὐχαριστοῦμεν, διότι συνδράμει ἀποτελεσματικῶς καί οὐσιαστικῶς διά τῶν κληρικῶν καί τῶν λοιπῶν συνεργῶν Του τόσον εἰς τήν ἔμψυχον στελέχωσιν ὅσον καί εἰς τήν ὑλικήν ἐνίσχυσιν τοῦ ἡμετέρου Σταυροπηγίου. Ἔχουσιν, ἐπαναλαμβάνομεν, τούς ποιμένας των οἱ πιστοί, σύ δέ, ἡμέτερε Ἔξαρχε, παράμενε ὡς ὁ διάκονος τῆς ὑγιοῦς ἐκκλησιολογίας, τῆς ἀναγνωριζούσης, πρός τοῖς ἄλλοις, τήν ἔκπαλαι δοθεῖσαν τῷ Κωνσταντινουπόλεως προνομιοῦχον εὐθύνην τῆς ἀποδόσεως Σταυροπηγιακῆς ἀξίας, ὑπό τήν ὁποίαν εὐθύνην ἀνελάβομεν καί τόν παρόντα Ναόν ὡς Σταυροπήγιον, εἰς ἀνάμνησιν τῶν πολλῶν καί μεγάλων Σταυροπηγίων τοῦ καθ΄ἡμᾶς Ἁγιωτάτου, Ἀποστολικοῦ καί Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ἐν Κιέβῳ καί ἐν ἁπάσῃ τῇ εὐλογημένῃ γῇ τῆς Οὐκρανίας. 

Γνώριζε, φίλτατε ἅγιε Κομάνων, καί σύ καί οἱ πάντες, ὅτι ἐκκλησιολογία, ἄνευ ἀναγνωρίσεως τῆς θυσιαστικῆς, κενωτικῆς καί ἀναντικαταστάτου εὐθύνης τοῦ Κωνσταντινουπόλεως παρ᾿ Ὀρθοδόξοις, οὐδόλως εἶναι ὑγιής καί οὐδόλως ἀνταποκρίνεται εἰς τό φρόνημα καί τό ἦθος τῶν προγενομένων πατέρων ἡμῶν τόσον ἐνταῦθα, ὅσον καί ἀλλαχοῦ. Σύ, διακόνει τήν αὐθεντικήν καί ἀνόθευτον ἐκκλησιολογίαν, μακράν τῆς θλιβερᾶς ἀλλοιώσεως, ὅτι ὅλοι εἴμεθα ἵσοι, μέ πρῶτον, ἁπλῶς «τιμῆς ἔνεκεν», τόν Κωνσταντινουπόλεως. Ναί, εἴμεθα ἴσοι, ἔχομεν τήν αὐτήν ἀρχιερωσύνην, πλήν, ἔκ τε τῶν Κανόνων καί ἐκ τῆς παραδόσεως πολλῶν αἰώνων, ἀνελάβομεν ἄλλας εὐθύνας, κομβικάς καί μοναδικάς, ἀπό τάς ὁποίας οὐδόλως προτιθέμεθα νά παραιτηθῶμεν. Αὕτη ἐστίν ἡ ἡμετέρα μαρτυρική διακονία τῆς Ἀναστάσεως Χριστοῦ ἐν τῇ Γολγοθιαίᾳ Πατριαρχικῇ ἡμῶν πορείᾳ ἐν τόπῳ καί χρόνῳ.

Μέ αὐτάς τάς σκέψεις, εὐχαριστοῦντες τάς ἀρχάς τῆς Οὐκρανίας διά τήν παραχώρησιν τοῦ ἐξαιρετικοῦ τούτου Ναοῦ, ὥστε νά καταστῇ Σταυροπήγιον τῆς Μητρός Ἐκκλησίας, τούς ἰθύνοντας τοῦ χώρου αὐτοῦ διά τά ἐπιτελεσθέντα ἀνακαινιστικά ἔργα, καί τόν Θεοφιλέστατον Ἔξαρχον ἡμῶν διά τό ἐκκλησιαστικόν ἐν αὐτῷ ἔργον του, ἐπικαλούμεθα ἐπί πάντας ὑμᾶς τήν ἀναστάσιμον χαράν καί χάριν, ὑμνοῦντες Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον. Ἀμήν. 

 

__________________________________

 

Ὁμιλία τῆς Α.Θ. Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου  κ.κ. Βαρθολομαίου

κατὰ τὸ Συλλείτουργον Προκαθημένων ἐν Κιέβῳ

(22 Αὐγούστου 2021)

 

Μακαριώτατε Μητροπολῖτα Κιέβου καὶ πάσης Οὐκρανίας κ. Ἐπιφάνιε,

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,

Εὐλογημένον καὶ χριστόμορφον τῆς Ἐκκλησίας τῶν ὀρθοδόξων πλήρωμα,

Ὁ Πρωτοκορυφαῖος τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρος μετὰ τοῦ αὐταδέλφου του Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου «εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν [τῷ Χριστῷ]» (Μτ. δ’, 20). Κατὰ τὴν μόλις ἀναγνωσθεῖσαν Εὐαγγελικὴν περικοπήν, ὁ Πέτρος, φλεγόμενος ἀπὸ τὴν ἐπιθυμίαν τῆς συναντήσεως μὲ τὸν ἠγαπημένον Διδάσκαλόν του ἐν τῷ μέσῳ τῆς θαλάσσης, ἐπὶ τῶν ὑψουμένων κυμάτων, μὲ ἐξαιρετικὴν παρόρμησιν – χαρακτηριστικὸν γνώρισμα τοῦ χαρακτῆρος του – ἐξέρχεται τῆς λέμβου καὶ ὑπερνικὼν τὰς φυσικὰς δυνάμεις καὶ τοὺς νόμους τοῦ κτιστοῦ κόσμου περιπατεῖ ἐπὶ τῆς τρικυμιώδους θαλάσσης, θαυματουργικῶς. Ἀλλ᾽ ὅμως μετ᾽ ὀλίγον αὐτός, ὁ πυρίφλεκτος ἐκ τῆς σφοδρᾶς ἐπιθυμίας, νικᾶται ὑπὸ τῆς ἀμφιβολίας, ὑπὸ τοῦ κρυφίου καὶ ἀδιοράτου πειρασμοῦ τῆς ὀλιγοπιστίας, ὅπως φανερώνει ὁ καρδιογνώστης Κύριος. Καὶ παραχρῆμα ἡ, δίκην χέρσου ἀγροῦ, στερεωθεῖσα θάλασσα τήκεται, οὕτως εἰπεῖν, καὶ ὁ πρότερον παράτολμος Μαθητὴς «βλέπων […] τὸν ἄνεμον ἰσχυρὸν ἐφοβήθη, καὶ ἀρξάμενος καταποντίζεσθαι ἔκραξε λέγων· Κύριε, σῶσον με», (Μτ. ιδ’, 30). Καὶ ὁ Ἰησοῦς «ἐπελάβετο αὐτοῦ καὶ λέγει αὐτῷ· Ὀλιγόπιστε! εἰς τί ἐδίστασας;» (Μτ. ιδ’, 31). 

Διακρίνομεν, λοιπόν, ἐν προκειμένῳ, δύο εἴδη πίστεως, καθὼς λέγει καὶ ὁ Χρυσορρήμων Ἰωάννης, προκάτοχος τῆς ἡμετέρας Μετριότητος εἰς τὴν Ἀποστολικὴν Καθέδραν τῆς Κωνσταντινου-πόλεως πρὸ δέκα καὶ ἕξ ὁλοκλήρων αἰώνων: «Λέγεται τοίνυν πίστις ἡ τῶν σημείων καὶ τῶν θαυμάτων ποιητική∙ λέγεται δὲ πίστις καὶ ἡ τῆς εἰς τὸν Θεὸν γνώσεως παρασκευαστική» (1). Καὶ ἡ μὲν πρώτη, εἶναι ἡ ἀρχικὴ πίστις τοῦ Πέτρου, ἡ ὁποία ὡσὰν φλόξ πυρὸς καὶ ριπὴ ἀνέμου βιαία–ὁρμητικὴ ἀλλὰ λίαν σύντομος-δύναται νὰ ἀνατρέπῃ τὴν φυσικὴν νομοτέλειαν κατὰ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου: «ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἐὰν ἔχητε πίστιν ὡς κόκκον σινάπεως, ἐρεῖτε τῷ ὄρει τούτῳ, μετάβηθι ἐντεῦθεν ἐκεῖ, καὶ μεταβήσεται· καὶ οὐδὲν ἀδυνατήσει ὑμῖν», (Μτ. ιζ’, 20). Ἀλλ᾽ ὅμως ὑπάρχει καὶ ἡ πίστις ἡ σώζουσα, ἡ πρὸς θεογνωσίαν παρασκευαστική, τὴν ὁποίαν διακρίνομεν ἀμυδρῶς εἰς τὴν ἀπεγνωσμένην ἔκκλησιν τοῦ Πέτρου «Κύριε, σῶσον με». Ἡ πεποίθησις ὅτι ὁ περιπατῶν ἐπὶ τῆς θαλάσσης Ἰησοῦς εἶναι Αὐτὸς ὁ Κύριος τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς Γῆς εἶναι ἡ ἀληθὴς καὶ σωστικὴ πίστις, διὰ τοῦτο καὶ ὁ Μαθητὴς σώζεται.

Ἐξ αὐτῆς τῆς σωτηριώδους πίστεως κινούμενοι ἅπαντες οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι κατέστησαν τὴν τότε γνωστὴν Οἰκουμένην «Θεοῦ γεώργιον» καὶ «Θεοῦ οἰκοδομήν» (2). Ὁ δὲ Πρωτόκλητος Ἀνδρέας, μάλιστα, μέχρι καὶ αὐτῆς τῆς Χερσῶνος, τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, ἀφίκετο. 

Ἠκολούθησαν οἱ ἱεραποστολικοὶ κόποι τῶν Ἑλλήνων Θεσσαλο-νικέων Κυρίλλου καὶ Μεθοδίου, τῶν ὑπὸ τοῦ ἐν Ἁγίοις Προκατόχου ἡμῶν Φωτίου ἀποσταλέντων εἰς φωτισμόν τῶν κατοικούντων τὴν τῶν Βαλκανίων εὐρυτέραν περιοχἠν, ὅμως, διὰ τὸ Κίεβον καὶ τὰ περὶ αὐτὸ ἐδάφη μεταγενεστέρως, μία γυνὴ ἔχει τὴν καθοριστικὴν εὐεργετικὴν εὐθύνην. Ἡ Πριγκήπισσα Ὄλγα, θελχθεῖσα ὑπό τῆς Ἀληθείας καὶ ἀγρευθεῖσα ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, ἐρχομένη εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἐβαπτίσθη καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα Ἑλένη. Καὶ ὡς ἄλλη Ἑλένη ἡ Αὐγούστα, ἡ μήτηρ Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου, ἐπηρέασε τόν ἐγγονόν της Πρίγκηπα Βλαδίμηρον ὁ ὁποῖος τό 988 μ. Χ. ἐβαπτίσθη καί προσήνεγκεν ἐνταῦθα ἱεροκήρυκας ἐκ τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων, καὶ οὕτως ἐφωτίσθη ὁ ἐνταῦθα λαὸς τοῦ Θεοῦ. Ἐσφραγίσθη, λοιπόν, διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ἡ οὐσιώδης ἐκκλησιαστική σχέσις Κωνσταντινουπόλεως καί Κιέβου, σχέσις ζωῆς καὶ Ἀληθείας καὶ ἀγάπης.  

Τήν ἐσωτερικὴν εἰρήνην τῆς εἰς Χριστόν πίστεως καὶ τὴν ἀδιατάρακτον σχέσιν μητρὸς καὶ θυγατρὸς ἐπεχείρησαν ἱστορικαὶ ἐξελίξεις καὶ ἐπὶ μέρους γεγονότα νὰ ἀλλοιώσουν. Τὰ τοῦ Δνειπέρου ὕδατα ἐταράχθησαν, ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἐκ Κιέβου ἕδρα μετετέθη δὶς καὶ προσπάθειαι, ἐκ κινήτρων κοσμικῶν προκληθεῖσαι, ἐγένοντο αἴτιον ὥστε ἡ Ἐπαρχία Κιέβου ἀκουσίως νὰ ἀποκοπῇ ἐκ τῆς Βασιλίδος, ὑποτασσομένη μετὰ τῶν ἑαυτῆς Ἐπαρχιῶν Βορειοτέροις μέρεσιν. Ἐπὶ αἰῶνας ἐδίδοντο ἀγῶνες ἐν Κιέβῳ ὅπως μὴ ἀποστερηθῇ τοῦτο τῆς πνευματικῆς καὶ κανονικῆς προστασίας τῆς Μητρός Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἰσχυρότατος μάρτυς τῶν ὁποίων τυγχάνει τὸ πρῶτον ἄρθρον τοῦ Συντάγματος ὑμῶν, τοῦ ἔτους 1710, εἴκοσι καὶ τέσσαρα ἔτη μετὰ τὰ θλιβερὰ γεγονότα τοῦ 1686. 

Καί, ὡς ἦτο φυσικῶς ἀναπόφευκτον, ἅπασαι αἱ ἀκολουθήσασαι, ἀπό ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς, ἐνέργειαι πρὸς χειραφέτησιν ἐκ τοῦ κέντρου, ὅπερ βιαίως ἐπεχείρησεν νὰ ἀποσπάσῃ ὑμᾶς ἀπὸ ἡμᾶς, ὡδήγησαν εἰς ὁριστικὸν σχίσμα, μὴ δυνηθέν ἵνα ἐπιλυθῇ ἐσωτερικῶς, ἀχθὲν δὲ τελικῶς ὑπό τήν ἡμετέραν κρίσιν καί ἀμετάκλητον ἀπόφανσιν. Τοῦτο συνέβη διότι ἅπασαι αἱ ἐνέργειαι τῶν προηγουμένων αἰώνων, ἀποσκοποῦσαι εἰς τὸν ἐκκλησιαστικὸν σφετερισμὸν τοῦ Κιέβου, ἐγένοντο ἐρήμην τῆς Μητρὸς του Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἄνευ ἑκουσίας εὐλογίας καὶ μετὰ πολλῆς τῆς ὀδύνης ὡς ἐκ τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῆς κατὰ κόσμον ἀδυναμίας αὐτῆς, αἱ ἐνέργειαι, αὗται, λέγομεν, ἦσαν, ἐν ἑνὶ λόγῳ, ὅλως ξέναι πρὸς τὴν Ὀρθόδοξον ἐκκλησιολογίαν καὶ ἐπ΄οὐδενὶ λόγῳ ἐφέλκυον τὴν Χάριν καὶ τήν εὐαρέσκειαν τοῦ Θεοῦ. 

Διὸ καὶ ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, ἄνευ τῆς συνδρομῆς ἢ τῆς συναινέσως ἢ τῆς προτροπῆς οἱουδήτινος, ὡς εἶχε μόνον αὕτη τὸ ἱεροκανονικὸν καὶ ἀπαράγραπτον χρέος, ἐνέκυψεν μεθ’ ἱερότητος εἰς τὸ ὑφιστάμενον ἐκκλησιαστικὸν πρόβλημα. Ἤλπιζεν μετὰ σιωπῆς καὶ ἐγκαρδίου προσευχῆς εἰς τὴν ἀποκατάστασιν τῶν πραγμάτων. Ἔδωκεν ἐπὶ χρόνους πολλοὺς τὴν εὐκαιρίαν εἰς ἅπαντα τὰ ἐμπλεκόμενα μέρη, ἄνευ βίας καὶ συναισθηματικοῦ φόρτου, διὰ τὴν ἀπάλειψιν τῶν ἀκροτήτων, τὴν φυσικὴν ὡρίμανσιν καὶ καταλλαγὴν τῶν διεστώτων, τὴν ἐπαναφορὰν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς εἰς ἑνότητα. Ἐκάλεσεν ἐν ἀθορυβίᾳ καὶ μακρὰν τῆς ἐφημέρου δημοσιότητος τοὺς ἰθύνοντας νόας εἰς τὴν ἁγίαν ὁδὸν τοῦ ἐν Χριστῷ διαλόγου πρὸς διέξοδον ἐκ τοῦ ζημιογόνου ἀδελφοκτόνου σχίσματος. Ἡ μακροθυμία καὶ ἡ ἀνοχὴ, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, οὐδόλως εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ταυτίζεται μὲ τὴν ἀπαξίωσιν, τὴν ἐκχώρησιν, τὴν λησμοσύνην, τὴν ἐγκατάλειψιν. Ἡ ἐπ᾽ ἐλπίδι μετανοίας, ἐπιστροφῆς καὶ ἀνατάξεως τῶν λυπηρῶν ἀποκλίσεων ἀναμονὴ τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας δὲν δύναται νὰ ἀποτελῇ μομφὴν καὶ ψόγον ἐναντίον της ἀλλ’ ἀντιθέτως ἐγκαύχησιν αὐτῆς ἐν Κυρίῳ διὰ τὴν σταθερὰν παραμονήν της ἐντὸς τῆς Χριστοφόρου Ὁδοῦ, ἤτοι εἰς τὴν ἄρσιν τοῦ κόπου, τοῦ μόχθου καὶ τῶν ἀβλεπτημάτων τῶν ἑκασταχοῦ τέκνων αὐτῆς. 

Οὐδέποτε εἶχεν ἡ ἐν Κωνσταντινουπόλει ἱερὰ καθέδρα τὴν δυνατότητα τῆς ἐγκαταλείψεως τῶν ἐπισυμβαινόντων λυπηρῶν καὶ τῶν ἀνακυπτόντων προβλημάτων εἰς τὴν τύχην των. Εἶχεν καὶ ἔχει βαθεῖαν συναίσθησιν τῆς κληρονομηθείσης εὐθύνης της. Οὕτω φρονεῖ, οὕτω κηρύττει, οὕτω ζῇ, οὕτω πορεύεται ἐν τῇ ἱστορικῇ παρουσίᾳ της. Ἡ μέριμνα καὶ ἐξάντλησις τῆς μητρὸς ὑπὲρ τῶν τέκνων της οὐδὲν ἕτερον ἀποτελεῖ εἰμὴ μόνον τὴν φυσικὴν πορείαν καὶ ἐξέλιξιν. Οὕτω καὶ διὰ τὴν πνευματικὴν Μητέρα τῶν Ὀρθοδόξων, τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλην τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, ἡ θυσία ὑπὲρ τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην τέκνων της τυγχάνει τὸ ἐσώτατον εἶναι της. Αὕτη βιώνει καθ’ ἡμέραν τὸ πάθος καὶ τὴν σταύρωσιν τοῦ Θεανθρώπου ἀπολύτως συνηνωμένον μὲ τὴν Ἀνάστασιν καὶ τὴν Πεντηκοστὴν. Μετ᾽ εὐτελείας, μετὰ συνθηκῶν ἐξουδενώσεως, μετὰ τῶν ἐναλλασσομένων κοσμικῶν σχημάτων, μετ’ ἀπορρίψεως καὶ ἀχαριστίας, μετὰ δόξης καὶ ἀτιμίας καὶ τῶν λοιπῶν ἱστορικῶν ἐναλλαγῶν, δὲν μετέβαλεν τὸ ἦθος της καὶ δὲν ἀπεχωρίσθη τοῦ χρέους της. Ἡ ἱερὰ παρακαταθήκη τῶν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι Συνοδικῶν βουλευμάτων δὲν ἀποτελεῖ δι᾽ αὐτὴν ματαίαν δόξαν καὶ θεωρίαν ἀλλὰ ἀντίκρυσμα ἐν τῇ πράξει καὶ ἡ ἱστορία ἀψευδῶς τὸ ἐπιμαρτυρεῖ. Ἡ ἑρμηνεία τῶν θείων καὶ ἱερῶν κανόνων δὲν έπαφίεται εἰς τοὺς ἀνθρώπους τῶν σπουδαστηρίων καὶ εἰς τὴν μετ᾽ ἰδιοτελείας θεώρησίν των. Τοὺς θείους καὶ ἱεροὺς κανόνας, οἱ ὁποῖοι περικρατοῦν τὴν ὀρθότητα τῆς πίστεως ἢ, κάλλιον εἰπεῖν, ἐμφανίζουν ἐν τῇ πράξει τὸν εὐαγγελικὸν λόγον, τοὺς ἑρμηνεύει αὐθεντικῶς ἡ ζωὴ καὶ ἡ ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὄχι αἱ σκοπιμότητες. Οὕτως αἱ εὐθῦναι τοῦ Ἀρχιεπισκόπου τῆς Κωνσταντινουπόλεως οὐδέποτε ἀπετέλεσαν θεώρημα, ἀλλ᾽ ὑπῆρξαν καὶ ὑπάρχουν βεβιωμένον γεγονὸς μεμαρτυρημένον μετ᾽ ἀσφαλείας καὶ βεβαιότητος. Ἡ Ἔκκλητος εὐθύνη, ἥτις καὶ ὑπάρχει ὁ κατ᾽ ἐξοχὴν Σταυρὸς τοῦ ἑκάστοτε ταπεινοῦ Ἐπισκόπου τῆς Πόλεως τῶν πόλεων καὶ εἶναι ὅ,τι τιμαλφέστερον καὶ ἁγιώτατον δι᾽ ἡμᾶς, δὲν τυγχάνει προνόμιον μὲ κοσμικὴν θεώρησιν ἀλλ᾽ ὁ ὁρατὸς σύνδεσμος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητος, τὸ μεγαλεῖον τῆς ἐν Χριστῷ ταπεινώσεως, τὸ «τετέλεσται», τὸ ὁποῖον ἀπαραιτήτως προηγεῖται τῆς Ἀναστάσεως. Μόνον οὕτως ἡρμήνευσεν καὶ ζῇ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὰς ἱεροκανονικὰς προνομίας αὐτῆς ἀπ᾽ ἀρχῆς ἕως καὶ σήμερον. Μεμεστωμένη ἐκ τῶν πιστευμάτων καὶ τῶν ἐμπειριῶν τούτων τοῦ κοπιώδους καὶ τρικυμιώδους ἱστορικοῦ της πελάγους, ἔκρινεν ὅτι ἔφθασεν καὶ ὁ καιρὸς τῆς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ἐνασχολήσεώς της μετὰ τῶν ἱερῶν ὑποθέσεων τῆς κατ’ Οὐκρανίαν Ἐκκλησίας.

Ἀπέχει τῶν προθέσεων ἡμῶν ἡ ἐξιστόρησις τῶν καθέκαστα γεγονότων ἐν τῷ λειτουργικῷ χρόνῳ, ἀλλ΄ ἀνάγκη παρέστη διὰ τὴν σκιαγράφησίν των, καθὼς ὑπάρχουν πολλοὶ οἱ ὁποῖοι θεωροῦν ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης παρεθεώρησεν τὴν πραγματικότητα καὶ δὲν ἔδωκεν ἴσας εὐκαιρίας εἰς τὰ ἐνταῦθα συμπλεκόμενα τμήματα τοῦ Ἐκκλησιασικοῦ ὅλου. Τοῦτο ἀποτελεῖ διαστροφὴν τῆς ἀληθείας. Κύριος γινώσκει τὸ ἡμέτερον ἄλγος καὶ τὰς ἀλλεπαλλήλους ἐκκλήσεις διὰ συμφωνίαν ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Κυρίου. Ἡ ἱστορία θὰ ἀναδείξῃ ἐν τῷ ἐγγὺς μέλλοντι καὶ τὰ  σχετικὰ κείμενα καὶ τὴν ὅλην πορείαν τοῦ προκειμένου θέματος. Ὅμως ὀφείλομεν, ἔστω καὶ ἐπιγραφικῶς, νὰ ἀναφέρωμεν ὅτι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Χριστοῦ ἡ αἴσθησις τῆς αὐταρκείας, ἡ βεβαιότης τῆς ἰσχύος, ἡ δύναμις τῆς ἐγκοσμιότητος καὶ αἱ ἀριθμητικαὶ ὑπεροχαὶ δὲν ἀποτελοῦν στοιχεῖον τῆς ζωῆς της. Ἡ ἀποκατάστασις εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν κοινωνίαν τῶν ἐν ἀταξίᾳ ὑπαρχουσῶν ἐκκλησιαστικῶν μερίδων, τῶν προελθουσῶν ἐκ μὴ κανονικῆς καὶ ὑγιοῦς διαδικασίας, δὲν ὑπῆρξεν προϊὸν ἀπερισκέπτου, μὴ λιπαρᾶς, σκοπίμου καὶ ἄνευ ἐκκλησιαστικοῦ ὑποβάθρου λύσεως. Ἀντιθέτως, ἡδράσθη εἰς τὸν ἀσφαλῆ καὶ ἀκρογωνιαῖον λίθον τῆς Ἐκκλησίας, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ τὴν ἐμπειρίαν τῆς Ἐκκλησίας Του. Περιττεύει ἐξ ἡμῶν πᾶσα περαιτέρω ἀναφορά, καθὼς ἡ ἁγία ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας περιλαμβάνει πλῆθος περιπτώσεων δυσχερεστέρων εἰσέτι καὶ τῆς ἐν λόγῳ ἡμετέρας, τὰς ὁποίας ἐν σοφίᾳ, συνέσει, μακροθυμίᾳ, ἀγάπῃ μετὰ τοῦ ζωοποιοῦντος πνεύματος καὶ οὐχὶ τοῦ ἀποκτείνοντος γράμματος διεχειρίσθη σωστικῶς διὰ τὸν λαὸν τοῦ Κυρίου τὸν περιούσιον. Ἡ ἀνάκλησις τοῦ σχετικοῦ κανονικοῦ Γράμματος Ἐκδόσεως τοῦ ἀοιδίμου Προκατόχου ἡμῶν  Διονυσίου Δ΄ δὲν ἀπετέλεσεν ἡμετέραν ὑπέρβασιν, ὡς θρυλοῦν οἱ ἀντιστρατευόμενοι τὴν ἐν Χριστῷ εἰρήνην καὶ καταλλαγὴν, ἀλλὰ πατρικὸν χρέος, ἀφοῦ τοῦτο πλέον εἶχεν ὑπερκερασθῆ ἀρνητικῶς καὶ οὐχὶ πάντως ἐπ᾽ ὀφέλει τοῦ ἐνταῦθα Χριστωνύμου ποιμνίου. Ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία, κηδομένη τοῦ κατὰ Χριστὸν συμφέροντος τῶν τέκνων της, καθώριζε τὰς ἐκκλησιαστικὰς ὑποθέσεις μετ᾽ εὐρύτητος καὶ ἄνευ στεγανῶν. Διὰ τοῦτο καὶ ἐχορήγει τοὺς ὅρους ὑφ’ οὕς ἔκρινεν ὅτι θὰ εὐθυδρομοῦσε ἡ ἑκασταχοῦ τοπικὴ Ἐκκλησία. Αἱ θεσμικαὶ περιγραφαὶ τῶν διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν σχημάτων δὲν ἀποτελοῦν δογματικὴν καὶ ἀμετακίνητον θέσιν ἀλλὰ σωτηριῶδες πλαίσιον, τὸ ὁποῖον ἡ Ἐκκλησία δύναται νὰ μεταβάλλῃ, ἐὰν δὲν ἐξυπηρετῇ τὸν σκοπὸν διὰ τὸν ὁποῖον ἐδόθη. Αἱ ἔννοιαι “αὐτονομία” ἢ “αὐτοκεφαλία” δὲν σημαίνουν ἐπ’ οὐδενὶ λόγῳ ἀποκοπὴν καὶ αὐτονόμησιν ἐκ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ὅλου, πολλῷ δὲ μᾶλλον ἀσυδοσίαν καὶ ὑπέρβασιν τῶν κανονικῶν ὁρίων. 

Ἡ Ἁγία Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, παραχω-ροῦσα τὰς Αὐτοκεφαλίας, ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ρωσσίας ἕως καὶ τὴν πλέον πρόσφατον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, δὲν κάμει τίποτε ἄλλο παρὰ συνεχῶς μελίζεται ἀδιατμήτως, ἀείποτε θυσιαζομένη, καὶ γεννᾷ καὶ ἀναγεννᾷ τὰς κατὰ τὸπους Ἐκκλησίας μὲ σκοπὸν, ὡς προελέχθη, νὰ ὑπηρετήσῃ σωστικῶς τὸν Λαὸν τοῦ Θεοῦ, κηδομένη τῶν ἰδιαιτέρων ποιμαντικῶν του ἀναγκῶν. Αἱ Αὐτοκεφαλίαι, παρὰ τὰς πολλὰς παραχρήσεις καὶ ἀλλοιώσεις ἐκ μέρους τῶν εὐεργετηθέντων, δὲν παραχωροῦνται μὲ κριτήριον ἐθνοφυλετικόν, ἆπαγε (!), ἀλλὰ μὲ κριτήριον ποιμαντικὸν καὶ μόνον, εἰς προοπτικὴν σωτηριολογικὴν καὶ ἐσχατολογικήν. Ἐπιπροσθέτως, τὸ Αὐτοκέφαλον καθεστὼς ἐκχωρεῖται ὑπὸ δύο ἀπολύτους καὶ ἀπαρασαλεύτους ὅρους: τὸ Αὐτοκέφαλον δὲν δίδεται πρὸς κατακερματισμὸν καὶ διαίρεσιν, ἀλλὰ πρὸς κοινωνίαν ἐν τῇ ἑτερότητι∙ καί, ἐκ δευτέρου, τὸ Αὐτοκέ-φαλον παραχωρεῖται ἐνορίως, ἐνθέσμως καὶ ἐμπροϋποθέτως.

Κατὰ τὸν Χαλκηδόνιον Ὅρον, αἱ δύο φύσεις τοῦ Κυρίου ἑνοῦνται ἐν τῷ ἑνὶ καὶ τῷ αὐτῷ Προσώπῳ τοῦ Θεοῦ Λόγου «ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καὶ ἀχωρίστως» (3). Κατ΄ ἀνάλογον τρόπον, τὸ Αὐτοκέφαλον παραχωρεῖται «ἀσυγχύτως καὶ ἀδιαιρέ-τως». Λέγει εἷς τῶν συγχρόνων Κανονολόγων: «Ἡ ὀντολογικὴ συνύπαρξη αὐτῶν τῶν δύο πραγματικοτήτων ποὺ εἶναι “παραδόξως” ἀδιαχώριστες, δηλαδὴ τοῦ “ἀσυγχύτως” –ποὺ ἐγγυᾶται τὴν ἑτερότητα- καὶ τοῦ “ἀδιαιρέτως” -ποὺ ἐγγυᾶται τὴν κοινωνία- δημιουργεῖ τὸ διπλὸ παράδοξο, “προσωπικὸ” καὶ “κοινωνιακὸ” τῆς Αὐτοκεφαλίας. Στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, λοιπόν, αὐτὸ τὸ παράδοξο ἐκφράζεται διὰ τοῦ γεγονότος τῆς “(ἀδιαίρετης) κοινωνίας τῶν ἀσυγχύτως κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν”… Ἐνῶ τὸ “ἀσυγχύτως” διασώζει τὴν ἑτερότητα, τὸ “ἀδιαιρέτως” διασώζει τὴν κοινωνία» (4).

Ἡ τιμὴ καὶ ἀξία τῆς Αὐτοκεφάλου περιωπῆς δὲν παραχωρεῖται εἴς τινα τοπικὴν Ἐκκλησίαν ἀπροϋποθέτως καὶ ἀκανονίστως. Τοὐναντίον! Ἡ ἀναδίφησις εἰς τοὺς Πατριαρχικοὺς καὶ Συνοδικοὺς Τόμους ἐπιμαρτυρεῖ τὴν ἀλήθειαν τοῦ πράγματος. Λέγει ἐπὶ παραδείγματι τὸ περὶ τῆς Πατριαρχικῆς Τιμῆς σχετικὸν κείμενον πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ρωσίας: «ὡς κεφαλὴν καὶ ἄρχὴν ἔχῃ αὐτὸς (ὁ Πατριάρχης Μόσχας ἐνν.) τὸν Ἀποστολικὸν Θρόνον τῆς τοῦ Κωνσταντίνου πόλεως ὡς καὶ οἱ ἀλλοι Πατριάρχαι» (5). Τὰ αὐτὰ ἐπαναλαμβάνει ἡ ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία καὶ εἰς τὸν οἰκεῖον Τόμον τῆς καθ’ ὑμᾶς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας: «ἡ ἐν Οὐκρανίᾳ Αὐτοκέφαλος Ἐκκλησία γινώσκει ὡς κεφαλὴν τὸν Ἁγιώτατον Ἀποστολικὸν καὶ Πατριαρχικὸν Οἰκουμενικὸν Θρόνον, ὡς καὶ οἱ λοιποὶ Πατριάρχαι καὶ Προκαθήμενοι» (6). Οὐχὶ διότι ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία ἐπιθυμεῖ τήν, οὕτως ἢ ἄλλως δεδομένην, πρωτεύθυνον θέσιν της, ἀλλὰ διότι ἡ ἀθέτησις ἀπὸ μέρους της ὅσων αἱ ἅγιαι Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι καὶ σύνολος ἡ Κανονικὴ Παράδοσις καὶ Πρᾶξις τῆς Ἐκκλησίας τῆς ἐπεδαψίλευσαν θὰ ἦτο ἔκπτωσις καὶ βλασφημία τοῦ Παναγίου Πνεύματος.

Τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον δὲν κάμει διακρίσεις, ὡς ἐφάνη ἐκ τῶν δύο προαναφερθέντων παραδειγμάτων τῶν Ἐκκλησιῶν Ρωσίας καί Οὐκρανίας. Θυσιάζεται ὑπὲρ πάντων, ἀγαπᾷ καὶ σέβεται ἅπαντας ἀδιακρίτως καὶ ἀπεριορίστως. Πρωτίστως ὅμως δὲν δύναται νὰ ἀποποιηθῇ τὴν θυσιαστικὴν διακονίαν του διὰ τὴν παραφυλακὴν τῆς ἐκκλησιαστικῆς τάξεως καὶ τῆς εἰρήνης καὶ καταστάσεως καὶ εὐθυδρομίας τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Λυπούμεθα ἀλλὰ δεν ἀπελπιζόμεθα, καθὼς ἐπ᾽ ἐσχάτων καὶ ὑπὸ συγκεκριμένων κέντρων γίνεται ἔντονος καὶ πείσμων προσπάθεια διὰ τὴν διαστρέβλωσιν τῆς ἱστορικῆς καὶ ἱεροκανονικῆς ἀληθείας. Ἀναφύονται νεολογισμοὶ καὶ ἐκκλησιολογικοὶ ἀκροβατισμοί, λέγοντες ὅτι αἱ ἀπαραχάρακτοι θεσμοθεσίαι τῶν Ἁγίων καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων ὑπάρχουν ἀνεπίκαιροι, ἀναχρονιστικαὶ, ἀνίσχυροι καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ νεκραί. Διακηρύττεται ἡ ἔκπτωσις τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινου-πόλεως εἰς μουσειακὸν εἶδος. Ἐπιχειρεῖται ἡ ἀνατροπὴ τῶν ἐκκλησιαστικῶν σταθερῶν καὶ μάλιστα ὑπὸ τῶν δομῶν ἐκείνων, ἡ ὕπαρξις τῶν ὁποίων ὀφείλεται εἰς τὴν πρόνοιαν καὶ τὴν θυσίαν τῆς Μητρὸς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Εὐτυχῶς ὅμως τὸ Παράκλητον καὶ ζωογόνον Ἅγιον Πνεῦμα δὲν ἀφήνει τὴν Ἐκκλησίαν Του ἀπρονόητον καὶ τὰ ληδωρήματα τῶν παντοειδῶν σκοπιμοτήτων καὶ γηράσκουν καὶ ἀφανίζονται. 

Μακαριώτατε Μητροπολῖτα Κιέβου κύριε Ἐπιφάνιε, προσφιλέστατε ἐν Χριστῷ ἀδελφέ,

Ἐπαναλαμβάνομεν μετ᾽ ἐπιτάσεως, ἔτι ἅπαξ, ὅτι χαίρει καὶ ἀγάλλεται σήμερον ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὁ Πατριάρχης διὰ τὴν προκοπὴν καὶ εὐζωΐαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας. Μὴ φοβῆσθε τὰ προβλήματα καὶ τὰς δυσκολίας, διότι ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία οἰκοδομεῖ ἐπὶ τοῦ ἀρρήκτου καὶ ἀσαλεύτου θεμελίου «ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός» (7). Ἡ ὕπαρξις καὶ ἡ δομὴ τῆς καθ’ Ὑμᾶς Ἐκκλησίας εἶναι δεδομένη καὶ οἱαδήποτε ἀμφισβήτησις εἶναι ἀνώφελος καὶ ματαία, διότι «λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας·» (8). Ἀπευθύνομεν δὲ τὴν ἱερὰν ταύτην ὥραν πρόσκλησιν καὶ ποιούμεθα προτροπὴν ἐν ἀφελότητι καρδίας πρὸς τοὺς ἐν Χριστῷ ἀδελφοὺς ἱεράρχας τοὺς παροικοῦντας ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ, τὸν μετ’ αὐτῶν κλῆρον καὶ τὸν λαόν, τοὺς, ὡς μὴ ὤφελε, μὴ κοινωνούντας ἐκκλησιαστικῶς μεθ’ ἡμῶν, ὅπως ἀναθεωρήσουν τὴν στάσιν των αὐτὴν καὶ συμβάλουν εἰς τὴν ἐνταῦθα εἰρηναίαν συνύπαρξιν καὶ ἀλληλοκατανόησιν τῶν ἀνθρώπων καὶ δὴ τῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν, συμμεριζόμενοι μετ’ ἀγάπης τὰς ἑκατέρωθεν ἰδιαιτερότητας διὰ τὴν ἑδραίωσιν τῆς καταλλαγῆς καὶ τῆς ἀνεκτικότητος, τῶν ὁποίων πλέον παντὸς ἄλλου ἔχομεν οἱ πάντες ἀνάγκην. Εἴμεθα, ὡς Μήτηρ Ἐκκλησία, ἕτοιμοι νὰ ἀκούσωμεν τὰ προβλήματα, νὰ ἀναπαύσωμεν τοὺς λογισμούς, νὰ θεραπεύσωμεν τὰς ἀνησυχίας, νὰ ἐπουλώσωμεν τὰ τραύματα, Χάριτι Θεοῦ, τῶν ἑκασταχοῦ τέκνων ἡμῶν, πάντοτε ὅμως ἐντὸς τῶν ὁρίων τῆς ἡγιασμένης Ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως. Ἐλπίζομεν δὲ ἀκραδάντως ὅτι τὸ Ἔλεος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ θὰ ἐκδηλωθῇ, ὡς καὶ πάντοτε, πλουσίως πρὸς ὅλους ἡμᾶς, καὶ θὰ ἔχωμεν ψηλαφητοὺς ἔτι καὶ πλέον τοὺς εἰρηνοδώρους καρποὺς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.           

Κατακλείοντες τὸν λόγον κομίζομεν πρὸς τὸν Ἐξοχώτατον Πρόεδρον τῆς Οὐκρανίας, τὴν Ὑμετέραν θεοφίλητον Μακαριότητα, ἅγιε Κιέβου, καὶ τὴν περὶ Ὑμᾶς Σύνοδον τῶν ἁγίων Ἀρχιερέων, τὴν  Ἱεραρχίαν τῆς ἐνταῦθα ἐκκλησιαστικῆς παρουσίας τοῦ Πατριαρ-χείου Μόσχας, τὸν εὐσεβέστατον κλῆρον καὶ τὸν εὐλογημένον Λαὸν τῆς Οὐκρανίας ἀδιακρίτως καὶ ἀνεξαιρέτως τὴν εὐλογίαν, τὴν στοργικὴν καὶ περίφροντιν ἀγάπην τῆς Μητρὸς ὅλων ἡμῶν Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τὰς πολλὰς καὶ καρδιακὰς εὐχαριστίας τῆς ἡμετέρας Μετριότητος διὰ τὸν ἀνυπόκριτον σεβασμὸν καὶ τὰς ἐκδηλώσεις Σας τιμῆς καὶ ἀγάπης.

Ὁ Θεὸς νὰ εὐλογῇ ἅπαντας!

(1) Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν ἀποστολικὴν ρῆσιν τὴν λέγουσαν κ.λπ., PG 51, 275.

(2) Α’ Κορ. γ’. 9.

(3) E. Schwartz, ACO 2.1.324.

(4) Γρ. Παπαθωμᾶ (Ἀρχιμ.), Ἡ ὀρθόδοξη διαχρονικὴ ἀντιπρόταση στὴν ἔννοια τῆς «Ἐθνικῆς Ἐκκλησίας»: ἡ Αὐτοκέφαλη Ἐκκλησία, στὸ ΚΑΝΟΝΙΚΑ ΑΜΟΡΦΑ (ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΑΝΟΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ), σειρὰ Νομοκανονικὴ Βιβλιοθήκη, τ. 19, Ἐκδ. Ἐπέκταση, σ. 91.

(5) Κ. Δελικάνη (Ἀρχιμανδρίτου), ἔνθ. ἀν., τ. 3, σ. 25.

(6) ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΙΚΟΣ ΤΟΜΟΣ ΧΟΡΗΓΗΣΕΩΣ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑι ΟΡΘΟΔΟΞΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΝ (http://ec-patr.eu/docdisplay.php?lang=gr&id=2679&tla=gr).

(7) Α’ Κορ. γ’, 11

(8) Μτ. κα’, 42-44.

 

__________________________________

 

Ομιλία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου

κατά την ανακήρυξή του σε Επίτιμο Διδάκτορα

του Εθνικού Πανεπιστήμιου Kyiv-Mohyla Academy

(Κίεβο, 22 Αυγ. 2021)

 

Your Eminences and Excellencies, 

Distinguished Faculty and Students of the National University of Kyiv-Mohyla Academy,

Ladies and Gentlemen,

It is with much gratitude and joy that we accept the National University of Kyiv-Mohyla Academy’s bestowal of a Doctorate Honoris Causa upon our humble person. We consider this gesture a tribute paid to the Ecumenical Patriarchate, the Great Church of Christ, in recognition of its many initiatives, especially on matters related to dialogue, unity, creation care, solidarity and peace.

Allow us to quote here what the Encyclical of the Holy and Great Council of the Orthodox Church, convened in Crete in June 2016, says about peace: “The Church strives to make ‘the peace from on high’ more tangibly felt on earth. True peace is not achieved by force of arms, but only through love that ‘does not seek its own’ (1 Cor 13:5). The oil of faith must be used to soothe and heal the wounds of others, not to rekindle new fires of hatred.” (§17)

For us, peace and dialogue pave the way to unity. This is why our Mother Church of Constantinople has always expressed profound care regarding the ecclesial situation of the Ukrainian people. The granting of autocephaly to the Orthodox Church of Ukraine in 2019 was before all a pastoral concern for spiritual justice and freedom. In order to remain accountable to the words excerpted above that “The oil of faith must be used to soothe and heal the wounds of others,” the granting of autocephaly was of crucial importance to heal the schisms and divisions in the local Church and to strive for visible unity. The division of the body of the Orthodox Church into three separate entities in Ukraine was a deep wound for the communion of the entire Orthodox Church. Recalling the words of St. Paul, “if one member suffers, all suffer together.” (I Corinthians 12:26). There is no freedom in division because true freedom is realized in a lived experience of unity, which includes and protects otherness, not as an element of separation but rather as a means of creative coexistence and collaboration.

In this sense, we are convinced that the granting of autocephaly would ultimately help with the question of unity. Until recently, most of the Ukrainian people were alienated from the rest of the Orthodox world, and even though they searched for autocephaly their effort was not against the deep essence of unity but a proper way towards the unity of the Church.

In order to address the schism and promote unity among the Orthodox in Ukraine, the Ecumenical Patriarchate, as the Mother Church of the Ukrainian People, with much deliberation and contemplation, took the necessary and canonical steps to respond to the numerous petitions of Presidents, civil authorities, the Verkhovna Rada, and Ukrainian citizens presented before the commencement of the Holy and Great Council in 2016, bestowing the desired status of autocephaly. Let us not forget that similar requests for “complete canonical independence” for the Orthodox of Ukraine had previously been addressed, uncanonically, to the late Patriarch of Moscow, Alexis II, in November of 1991 by Ukrainian bishops and were neglected. Patriarch Alexis ought to have informed the Ecumenical Patriarchate about this demand, the only See responsible in the Orthodox world to canonically grant the autocephalous status.

The Ecumenical Patriarchate has always hastened to assist and support Orthodox Churches in the face of trial. The unity of Orthodoxy is not being tested because of the Ecumenical Patriarchate’s response to the request of the Ukrainian Orthodox. Ukrainian Autocephaly was an act of responsibility on the part of the Mother Church. No one can soundly assert that in carrying one lost sheep to safety within the Church, we engage in serving political agendas and geopolitical interests of the world. Presently, after several years, we are glad to see the new Church grow and His Beatitude Metropolitan Epifaniy of Kyiv contribute to the normalization of the ecclesiastical life under his wise spiritual leadership.

The granting of autocephaly to the Church of Ukraine by the Ecumenical Patriarchate was not merely ecclesiologically and canonically correct but also the sole realistic solution to the problem. Consequently, only the recognition of the Ukrainian Autocephaly by all the Orthodox Churches, and not any other stance, be it waiting or calls for pan-Orthodox meetings or endless and countless interviews in the media, replete with offensive characterizations, will contribute to pan-Orthodox unity. In that manner, whoever threatens to break Eucharistic Communion with the Ecumenical Patriarchate is engaging in a self-depriving act that cuts himself off from the trunk of the tree of the Orthodox Church. As we have previously stated, the Church cannot allow Orthodox Ecclesiology to be distorted in the name of base motives.

Another example of how the Ecumenical Patriarchate attempts to heal division is its continued efforts to restore humanity’s relationship with the natural environment. The preoccupation of the Ecumenical Patriarchate with the ecological crisis is grounded on the principle that we cannot have two ways of looking at the world: religious on the one hand and worldly on the other. We cannot separate our concerns for human dignity, human rights or social justice from concerns for ecological preservation and sustainability. These concerns are inextricably linked; If we value each individual as being made in the image of God and if we value every particle of God’s creation, then we, by necessity, are called to love each other and care for our world. What else can be more an act of love for our neighbor than to care for the environment that gives us the space to achieve communion within? With this question in mind, we must remember that the manner and attitude of how we relate to nature directly reflects the way we relate to God and our fellow human beings.

It is well known that our venerable predecessor, Ecumenical Patriarch Demetrios of blessed memory, sent, on September 1^st, 1989, the very first Encyclical to all the Orthodox Churches throughout the world, instituting the first day of the ecclesiastical year as the Day of Prayer for the Protection of Creation. This initiative was quickly followed by the Conference of European Churches, the World Council of Churches, and more recently, in the Roman Catholic Church by our brother, Pope Francis.

Further elaborating the Orthodox Church’s “green ethos,” the Encyclical of the Holy and Great Council refers clearly to the spiritual and ethical roots of the ecological crisis, stating: “The roots of the ecological crisis are spiritual and ethical, inhering within the heart of each man. This crisis has become more acute in recent centuries on account of the various divisions provoked by human passions – such as greed, avarice, egotism and the insatiable desire for more – and by their consequences for the planet, as with climate change, which now threatens to a large extent the natural environment, our common “home.” The rupture in the relationship between man and creation is a perversion of the authentic use of God’s creation.” (§14)

Moving from contemporary actions to examining the foremost symbol and declaration of the Orthodox faith, namely the Nicene-Constantinopolitan Creed, the Orthodox Church identifies our relation to nature by confessing and glorifying the “one God, maker of heaven and earth, and of all things visible and invisible.” Therefore, an Orthodox Christian perspective on the natural environment originates in the basic principle that this world was created by God. The Holy Scripture states that “God saw everything that was created and, indeed, it was very good.” (Gen. 1:31)

From this fundamental belief in the sacredness and beauty of all creation and the Incarnation of the Word of God for the salvation of humanity and the world, the Orthodox Church articulates its crucial concept of cosmic transfiguration. Moreover, the emphasis of Orthodox theology on personal and cosmic metamorphosis is especially apparent in its liturgical feasts. Thus, the Feast of Christ’s Transfiguration, celebrated on August 6^th, highlights the sacredness of all creation, which receives and offers a foretaste of the final resurrection and restoration of all things in the age to come. Just as the Lord’s Body was glorified on Mt. Tabor, so we humans and the whole creation will be redeemed and renewed in the Kingdom of God.

We have repeatedly stated that the crisis we are facing today concerns the way we perceive and conceive our world. We are treating our planet in a sacrilegious manner precisely because we fail to see it as a gift inherited from above, and further, we fail to recognize our obligation to receive, respect and pass this gift to future generations. Therefore, before we can effectively deal with the problems of our environment, we must change the way we see the world. Otherwise, we are simply dealing with symptoms and not their causes. We require a new worldview, a spiritual one, if we are to desire for what the Book of Revelation calls: “a new earth.” (Rev. 21:1)

We don’t cease to mention that the Orthodox Church’s interest in the protection of creation was not just a reaction to the contemporary global ecological crisis. It was simply an opportunity for the Church to express and promote its environmentally friendly principles, as well as its respect towards “very good” creation (Gen. 1:31) and its doxology and praise of the Creator of all. Our present ecological problems are the occasion and not the cause of the ecological stance of our Church, which has been correctly called the “ecological form of Christianity.”

Having referred to the centrality of Orthodox unity and the protection of the environment, we need to finally elaborate on the religion and peace nexus. Unfortunately, the ongoing outburst of religious fundamentalism and terrible acts of violence in the name of religion have given fuel to the fire of modern critiques of religious faith and supports the identification of religion with its temporal and imperfect attributes. The truth is that violence is the antithesis of fundamental religious beliefs and doctrine. True faith does not release humans from being responsible for the world, respecting human dignity and struggling for justice and peace. On the contrary, it strengthens the commitment of human action while enlarging our decisiveness to uphold freedom and core values.

For several centuries, the Mediterranean has experienced a relatively peaceful cohabitation of Jews, Christians and Muslims. This historic reality demonstrates that people from different religions can peacefully coexist, finding faith the most fundamental aspiration for humanity that unites us instead of being a source of division and hatred. It shows that religions can serve as bridges between people, a bridge built by the instruments of faith and discernment, which shape the raw materials of experience and memory into a structure that exists for the purpose of dialogue, peace, and unity. This idea was clearly mentioned in a document published in 2020 with the blessing of the Ecumenical Patriarchate’s Holy and Sacred Synod, entitled For the Life of the World. Toward a Social Ethos of the Orthodox Church, where one can read that “The Orthodox Church approaches inter-religious dialogue in full recognition of the real differences between traditions, but firmly insists nonetheless on the real possibility of peaceful coexistence and cooperation among different faiths. Above all, it seeks to overcome ignorance, hostility, and fear with reciprocal comprehension and the peace of true friendship.” (§59)

Interreligious dialogue does not mean to deny one’s own faith but rather to change one’s mind or attitude towards the other. Openness to the other does not threaten our particular identity. On the contrary, it deepens and enriches it.  In this regard, interfaith dialogue can help heal and disperse prejudices, contributing to a mutual comprehension of communities and the pacific resolution of conflicts. Biases and the discrimination of others come from the misrepresentation of religion connected with ignorance, isolation and introversion. This is why only through intentioned and open dialogue, all fear and suspicion of our fellow brothers and sisters can be chased away. Dialogue is central for peace in the world, but only in a spirit of mutual confidence and respect. As has been properly stated, “There is no automatism on the way to peace. Peace is more a duty than a given reality. It requires struggles and sacrifices, insistence and patience, dialogue and solidarity. There is no doubt that religions can deeply contribute to world peace. Authentic faith widens the mind, releases the power of love and breaks the bonds of sterile egocentricity. This is why it is not wrong to expect more from religion, but it is a major mistake to expect less than religion can and must provide to us.”

Ladies and Gentlemen,

It is an honor and a privilege to speak before you as we humbly receive this Doctorate Honoris Causa today. Before we conclude our remarks, we would like to add some last thoughts. In order to preserve the credibility of religious voices in our world today, we have to insist on our professed commitment to peace and unity, to the protection of the environment and to our vital contribution, as faith communities, to dialogue and reconciliation. These are the necessary conditions not only for peaceful coexistence in the world but also for the sheer survival of humanity. It is impossible to confront the great challenges of our times only on the basis of science and technology, bureaucracy and economic-oriented decisions. These powers can provide only temporary solutions. There is no real progress if core values, such as freedom, justice and solidarity, are not respected.

Humanity’s precious experience is that we can face the global challenges of our times only together. Nobody — no nation, no state, no religion, no culture and scientific progress — can solve the current problems alone. We need one another; we need joint mobilization, common efforts, common goals, a common spirit. The current pandemic has starkly reminded us of the nature of our limits and capacity, and above all, of our interdependence. Therefore, we regard present complex crises as opportunities for practicing solidarity, for dialogue and cooperation, for openness and confidence. There are various paths to our future, but there must be a common one, taken up by the whole world in solidarity. As it is written in the Psalms: “Behold now, what is so good or so pleasant as for brothers [and sisters] to dwell together in unity?” (Psalm 133:1). Unity is a blessing from God and the ultimate destination for us, who are “God’s offspring” (Acts 17:29).

Thank you for your attention!

 

__________________________________

 

Προσφώνησις  τῆς Α.Θ.Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου  κ.κ. Βαρθολομαίου

πρὸς τοὺς Ἕλληνας ἐν Κιέβῳ

(Μονὴ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ τῶν “Χρυσῶν Τρούλων”, 23 Αυγ.2021)

 

Μακαριώτατε Μητροπολῖτα Κιέβου καὶ πάσης Οὐκρανίας κύριε Ἐπιφάνιε,

Ἱερώτατοι καὶ Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί,

Εὐλογημένοι Ἕλληνες τῆς Οὐκρανίας, 

τέκνα πεφιλημένα καὶ περιπόθητα τῆς ἡμῶν Μετριότητος,

Μετὰ πολλῆς χαρᾶς ἀλλὰ καὶ συγκινήσεως ἀπευθυνόμεθα πρὸς τοὺς ἐν Κιέβῳ Ἕλληνας, οἱ ὁποῖοι ἐνσαρκώνουν καὶ συνεχίζουν μίαν μακρὰν καὶ λαμπρὰν ἱστορίαν παρουσίας, καλῆς μαρτυρίας, προσφορᾶς εἰς τὴν εὐρυτέραν κοινωνίαν, ἀλλὰ καὶ πιστότητος εἰς τὴν παράδοσιν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης καὶ εἰς τὰς ζωτικὰς οἰκουμενικὰς ἀξίας, τὰς ὁποίας ἐδώρισεν εἰς τὸν πολιτισμὸν τὸ ἀρχαῖον ἑλληνικὸν πνεῦμα καὶ ἀποτελοῦν «κτῆμα ἐς ἀεὶ» διὰ τὴν ἀνθρωπότητα.

Εἰς τὴν ἐκκλησιαστικὴν γλῶσσαν καὶ τὴν θεολογίαν ὁ ὅρος Ἑλληνισμός παραπέμπει εἰς τὸν λεγόμενον «ἐκχριστιανισμένον Ἑλληνισμόν», προϊὸν τῆς συναντήσεως καὶ συζεύξεως Χριστιανισμοῦ καὶ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, τὸ ὁποῖον ὀρθῶς ἀπεκλήθη «θαῦμα» εἰς τὸν χῶρον τοῦ πνεύματος. Διὰ τῆς συζεύξεως ταύτης ἐνεπλουτίσθησαν ἀμφότερα τὰ μεγέθη καὶ ἀνεδείχθη ἡ ἀξία των ὡς θεμελίου ἑνὸς νέου οἰκουμενικοῦ πολιτισμοῦ.

Παρέλκει, ἀσφαλῶς, ἡ παρατήρησις ὅτι ὁ «βαπτισμένος Ἑλληνισμὸς» νοεῖται ὡς πολιτισμικὸν ἰδεῶδες, ὡς πρότασις νοήματος ζωῆς καὶ ἐλευθερίας, πέραν καὶ ἔξω πάσης ἐννοίας ἐθνοφυλετισμοῦ. Δὲν εἶναι τυχαῖον ὅτι, ἐπὶ τῇ βάσει αὐτοῦ τοῦ ἰδεώδους, ἡ Ὀρθόδοξος ἱεραποστολὴ ἐσεβάσθη τὴν πολιτισμικὴν ταυτότητα καὶ τὴν γλῶσσαν τῶν ἐκχριστιανισθέντων λαῶν, ἔχουσα πάντοτε ὡς μοναδικὸν σκοπὸν τὴν μετάδοσιν τῆς ἀληθείας τῆς ἐν Χριστῷ ἀνακαινίσεως τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ἐλειτούργει καὶ ὡς πηγὴ ἐμπνεύσεως διὰ τὴν ἀνάπτυξιν καὶ ἀνύψωσιν τοῦ ἰδιαιτέρου πολιτισμοῦ τῶν ἐν λόγῳ κοινωνιῶν.

Θαυμάζομεν, τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, τὴν μακραίωνα γόνιμον παρουσίαν τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐνταῦθα, καὶ τὴν ἀγαστὴν συνύπαρξιν μετὰ τοῦ γηγενοῦς λαοῦ. Εἰς τὴν Χερσόνησον τῆς Κριμαίας, τὴν Ταυρικὴν τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων καὶ τὴν Περάτειαν τῶν Βυζαντινῶν, τὰ πρῶτα ἴχνη παρουσίας τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἀνευρίσκονται ἤδη τὸν 7^ον π. Χ. αἰῶνα. Πόλεις ὡς ἡ Ὀλβία, τὸ Ποντικάπαιον, τὸ Νυμφαῖον, ἡ Θεοδοσία, ἡ Χερσόνησος, ἡ Φαναγορία, εἶναι μερικαὶ μόνον ἀποδείξεις τῆς ἀκτινοβολίας καὶ τῆς σπουδαιότητος τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἐνταῦθα. Διὰ τὴν παρουσίαν καὶ σημασίαν τοῦ Βυζαντινοῦ Ἑλληνισμοῦ δὲν ἔχομεν χρείαν λόγων, καθὼς ὁ ἐν Κιέβῳ Ναὸς τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, κατ᾽ ἀντιτυπίαν τοῦ ἀρχετύπου ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἵσταται διαχρονικῶς ἄφωνος ἀλλὰ καὶ λαλίστατος μάρτυς.

Εἰς τοὺς ἐπακολουθήσαντας αἰῶνας, ὁ ἐν Οὐκρανίᾳ Ἑλληνισμὸς θὰ διέλθῃ διὰ «πυρὸς καὶ ὕδατος» (Ψαλμ. ξε΄, 12), θὰ γνωρίσῃ ἀλλεπαλλήλους δυνάστας, θὰ ἐκτοπισθῇ ἐκ τῶν ἀρχαίων ἑστιῶν του, θὰ ἀκμάσῃ καὶ θὰ συρρικνωθῇ. Ἕλληνες θὰ καταστοῦν ἐπιφανῆ καὶ ἐξέχοντα μέλη τῶν περιφήμων «Ἀδελφοτήτων». Ἕλληνες θὰ ἀνιδρύσουν, μετὰ τὴν μετοίκησίν των ἐκ τῆς Κριμαϊκῆς χερσονήσου, τὰς ἀκμαζούσας Κοινότητας ἐν Κιέβῳ, ἐν Ὀδησσῷ καὶ ἀλλαχοῦ καί, βεβαίως, μίαν ὁλόκληρον πόλιν, τὴν συνώνυμον τῆς ὑπεράγνου Θεοτόκου Μαρίας, τὴν ἐξάκουστον Μαριούπολιν, εἰς τὰ παράλια μέρη τῆς θαλάσσης τοῦ Ἀζόφ. Καὶ δὲν εἶναι τὸ ὄνομα μόνον τῆς Μαριουπόλεως, αὐτὸ τὸ ὁποῖον φανερώνει τὴν εὐσέβειαν καὶ προσήλωσιν τῶν Ἑλλήνων τῆς Οὐκρανίας εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τὰς τιμαλφεῖς παραδόσεις τοῦ Γένους, ἀλλὰ καὶ τὸ πλῆθος τῶν Ναῶν τῆς ἐκεῖσε ὁμογενείας, πέριξ τῶν ὁποίων θὰ δημιουργηθῇ σπουδαία πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ κίνησις.

Ἀλλ᾽ ὅμως, τέκνα πεφιλημένα, Ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι μόνον παρελθόν. Ἑλληνισμὸς σημαίνει παρὸν καί, κυρίως, μέλλον. Σήμερον δὲν ὑφίστανται οἱ κρατικοὶ περιορισμοὶ καὶ αἱ δυσκολίαι τοῦ παρελθόντος, καὶ αἱ Ἑλληνικαὶ Κοινότητες, παρὰ τὰ πραγματικὰ καὶ χρόνια προβλήματα, ἐξακολουθοῦν νὰ ζοῦν καὶ νὰ δημιουργοῦν, μετὰ πάσης προσηλώσεως εἰς τὰ πάτρια καὶ τὰ παραδεδομένα. Τὸ Κρατικὸν Πανεπιστήμιον Ἀνθρωπιστικῶν Σπουδῶν τῆς Μαριουπόλεως ἀποτελεῖ σημαντικώτατον ἐρευνη-τικὸν κέντρον σπουδῆς καὶ μελέτης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης. Πολυάριθμοι Ἑλληνικοὶ σύλλογοι λειτουργοῦν εἰς τὴν ἐπικράτειαν τῆς Οὐκρανίας. Καὶ ἐν ἑνὶ λόγῳ, ὁ ἐν Οὐκρανίᾳ Ἑλληνισμὸς δὲν εἶναι μουσειακὸν ἔκθεμα ἀλλὰ ζωντανὴ παρουσία, θάλλουσα πραγματικότης.

Καὶ ἐπειδή, ἀκριβῶς, ὡς προείπομεν, ὁ Ἑλληνισμὸς εἶναι ἀπολύτως διάφορος ἐθνοφυλετικῶν καί λοιπῶν κριτηρίων, διὰ τοῦτο καί ἐσεῖς ἀποτελεῖτε ποίμνιον τῆς ὑπό τόν Μακαριώτατον Μητροπολίτην Κιέβου κύριον Ἐπιφάνιον Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ὡς οἱ Οὐκρανοὶ καὶ οἱ Οὐκρανόφωνοι τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀποτελοῦν ἀντιστοίχως ποίμνιον τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας. Ἡ ἐκκλησιολογία μας εἶναι δομημένη ἐπὶ γεωγραφικῶν καί ἐνοριακῶν κριτηρίων καὶ ποτὲ ἐπὶ τῇ βάσει καταγωγῆς ἢ γλώσσης ἢ πολιτισμοῦ. Πάντες οἱ Ὀρθόδοξοι, οἱ παροικοῦντες εἰς τὰ ὅρια μιᾶς Ἐπαρχίας, μιᾶς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελοῦν ποίμνιον αὐτῆς καὶ μόνον, καὶ οὐχὶ τῶν χωρῶν καταγωγῆς ἢ προελεύσεώς των. Πᾶσα ἄλλη θεώρησις ἤ, καλλίτερον, τυχὸν παραθεώρησις ταύτης τῆς θεμελιώδους καὶ κεφαλαιώδους διὰ τὴν Ἐκκλησίαν ἀρχῆς, ὁδηγεῖ εἰς περιττὰς περιπλοκὰς καί, κυρίως, εἰς ἀλλοίωσιν τῆς Ὀρθοδόξου ἐκκλησιολογίας.

Ἔχοντες, κατὰ ταῦτα, πλησίον ἡμῶν τὸν Κανονικὸν προστάτην καὶ ποιμενάρχην πάντων τῶν ἐν Κιέβῳ Ὀρθοδόξων καὶ Προκαθήμενον τῆς Ἁγιωτάτης Ἀδελφῆς Ἐκκλησίας Οὐκρανίας Μακαριώτατον κύριον Ἐπιφάνιον, χαιρόμεθα καὶ δοξολογοῦμεν τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ὅτι διαποιμαίνει τὸ ἐμπιστευθὲν Αὐτῷ ποίμνιον ἄνευ διακρίσεων, ἀλλὰ μετὰ σοβαρότητος, ἀγάπης, συνέσεως καὶ στοργῆς πρὸς πάντας. Πλησίον αὐτοῦ, καὶ ὑπὸ τὰς ὁδηγίας τῶν καλῶν κληρικῶν καὶ συνεργατῶν του, δύνασθε ἐλευθέρως νά ἀναπτύσσητε τὰς παραδόσεις, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα τῆς καταγωγῆς σας.

Πάντοτε, τεκνία πεφιλημένα, ἡμεῖς, οἱ ἐλεηθέντες ἀπὸ Θεοῦ νὰ εἴμεθα κληρονόμοι καὶ φορεῖς τῆς οἰκουμενικότητος τοῦ ἑλληνικοῦ ἰδεώδους, ὡς οὐσιώδους στοιχείου τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν ταυτότητος, ἔχομεν τὴν μεγάλην εὐθύνην νά διακονῶμεν παντὶ σθένει τὰς ἀξίας καὶ τὰ ἀναλλοίωτα εἰς τὸν χρόνον ἰδανικὰ τοῦ Γένους, ἤτοι τὴν πρὸς ἀλλήλους ἀγάπην, τὴν εἰρήνην, τὴν ἀλληλεγγύην, τὴν φιλοξενίαν καὶ τὴν ἀνοικτοσύνην πρὸς τὸ διαφορετικόν. Καλεῖσθε καὶ ὑμεῖς, ἐν τῷ πλαισίῳ τῆς συγχρόνου πολυπολιτισμικότητος καὶ ἐντὸς πολλῶν ἐκκλησιαστικῶν καὶ θρησκευτικῶν περιβαλλόντων, νὰ διατηρήσητε ἀνόθευτον τὴν παρακαταθήκην τῶν προγόνων μας, τὸ ἦθος καὶ τὸν πολιτισμὸν τῆς Ρωμιοσύνης. Καί, ὡς προσφυέστατα συνήθιζε νὰ λέγῃ εἷς ἐκ τῶν στενῶν συνεργατῶν ἡμῶν, ὁ ἀείμνηστος φωτογράφος καὶ δημοσιογράφος Νικόλαος Μαγγίνας: «Ρωμηὸς εἶναι ὁ Ἕλληνας 24 καρατίων».

Τήν Ὀρθόδοξον πίστιν καὶ τὴν Ἑλληνικὴν γλῶσσαν μας νὰ καλλιεργῆτε, τέκνα ἐν Κυρίῳ, μέ ὅλον σας τό εἶναι, μετὰ κόπων καὶ προσπαθειῶν, μετὰ ἱεροῦ ζήλου καὶ ἀδόλου ἀγάπης. Ἡ Ἑλληνική, ἐκτὸς ἀπὸ ἀξονικὴ γλῶσσα τοῦ πολιτισμοῦ, εἶναι καὶ «μητρικὴ γλῶσσα τῆς Χριστιανοσύνης». Δι᾽ αὐτῆς ἐπετεύχθη τὸ «θαῦμα» τῆς Πατερικῆς θεολογίας, ἡ ὁποία, ὡς ἔχει λεχθῆ, ἀποτελεῖ σταθμὸν ὄχι μόνον εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν πορείαν τοῦ παγκοσμίου πολιτισμοῦ. Νὰ μὴ λησμονῆτε ποτὲ τὰ λόγια τοῦ μεγάλου ποιητοῦ Ὀδυσσέα Ἐλύτη ὅτι ἡ γλῶσσα μας δὲν εἶναι μόνον μέσον ἐπικοινωνίας, ἀλλὰ «φορέας ἠθικῶν ἀξιῶν».

Τὸ λοιπόν, φίλτατα τέκνα, πορεύεσθε ἐν εἰρήνῃ! Νὰ εἶσθε ἅπαντες βέβαιοι, ὅτι, ἐν τῇ Βασιλίδι τῶν Πόλεων, προσευχόμεθα ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ πάσης ψυχῆς Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων, ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου καὶ εὐσταθείας τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν. Μεταφέρατε εἰς τοὺς οἴκους καὶ εἰς τοὺς οἰκείους σας τὴν εὐλογίαν καὶ τὴν στοργὴν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης εἴη ὑμῖν ἐν τῷ βίῳ βοηθός!

 

__________________________________

 

Ομιλία της Α.Θ.Παναγιότητος

του Οικουμενικού Πατριάρχου

στο Ουκρανικό Συμβούλιο Εκκλησιών και Θρησκευτικών Οργανισμών

(Κίεβον, 23.08.2021)

 

Eminences, Excellences,

Dear Archbishop Sviatoslav, Chairman of the Ukrainian Council of Churches and Religious Organizations,

Beloved religious leaders,

Honored Guests, 

Distinguished Participants,

Ladies and Gentlemen,

It is a privilege and an honor to be among you today because you symbolize hope for Ukraine not only individually, but also and especially collectively. We have come to this wonderful country to pay our respect to the spirit of freedom and independence that you have embodied for thirty years, despite the many tensions and challenges that you have experienced. As we stand among this diverse group of Christian representatives and of religious leaders, we cannot help but tell ourselves how important inter-Christian and interfaith dialogue is in today’s world. 

The word “dialogue,” διάλογος, which is so commonly used to define an exceptionally diverse array of realities, resonates strongly as we come together tonight. Dialogue is the means by which we are called to resolve our divisions, to foster resilience, to fight against prejudices and intolerance, to promote peace and accord, solidarity and cooperation. It is a sign of hope that despite the horrors of the 20^th century, the most violent era in the history of humanity, our understanding of dialogue has become an increasingly central instrument for building bridges and for reconciliation. This move toward rapprochement and reconciliation in our world is strongly evidenced through the Christian engagement in ecumenical dialogue. The Ecumenical Patriarchate in particular has proved to be a pioneer alongside other Churches and Christian communities in creating a genuine multilateral institution for the promotion of Christian unity. In the aftermath of the Second World War, the need for a global Christian organization was brought to fruition with the creation of the World Council of Churches in 1948, based on two crucial principles: a sincere dialogue regarding theological issues, and an acceptance of the need for joint social action.

The Orthodox Church’s involvement in the ecumenical movement has also been depended upon the willingness of other Churches to break down the walls of mistrust and separation. In this regard, a radical and positive turn was taken during the Second Vatican Council, when the Roman-Catholic Church decided on the fundamental necessity of a rapprochement between Christians, and especially with the Orthodox Church. One of the most important events to emerge from that decision was, without a doubt, the historic meeting in Jerusalem of Pope Paul VI and Ecumenical Patriarch Athenagoras in January 1964. In December 1965, in a very prophetic gesture, the same two primates commonly decided — as a visible sign of their desire to restore the bond of Eucharistic communion that had been ruptured for centuries — to simultaneously lift the anathemas of 1054, establishing the foundation for the bridge that we continue to design and build upon into the present age and beyond. The “dialogue of love” between the two sister Churches became a “dialogue of truth” with the establishment of the Joint International Commission for Theological Dialogue between the Catholic Church and the Orthodox Church as a whole in 1979. Since then, the many ties and ecumenical bonds that bring Christians closer together are plenty in the witness of our common desire for a renewed unity in communion. 

Dialogue is equally important among faith traditions. In the Encyclical of the Holy and Great Council of the Orthodox Church convened in Crete in June 2016, one reads that, “Honest interfaith dialogue contributes to the development of mutual trust and to the promotion of peace and reconciliation. The Church strives to make ‘the peace from on high’ more tangibly felt on earth. True peace is not achieved by force of arms, but only through love that ‘does not seek its own’ (1 Cor 13.5). The oil of faith must be used to soothe and heal the wounds of others, not to rekindle new fires of hatred” (par. 17).

For the Orthodox Church, interfaith dialogue is rooted, from its very beginning, to the exposure of Orthodoxy itself to religiously pluralistic environments. The interfaith experience in our contemporary multicultural societies is powerfully linked to the church’s coexistence with religious actors and communities of diverse sensitivities and traditions. However, we equally experience some very strong reactions against interfaith dialogue. The rise of religious fundamentalism and extremism, hatred and ethnophyletism is a phenomenon that cuts across all religious traditions, producing self-isolation, insularity and rejection of otherness, attitudes which negate the authentic mission of religion. Extremism and hatred seek to privatize the truth by promoting an ethos of mutual exclusivity. On the contrary, we must try — in faithfulness to our respective faith traditions — to encourage mutual respect and co-action in a spirit of peace and solidarity. A recent document entitled For the Life of the World. Toward a Social Ethos of the Orthodox Church, approved for publication by the Holy and Sacred Synod of the Ecumenical Patriarchate, reminds us that “interreligious encounters and dialogue are and will continue to be important means through which respect for religious differences and proclamation of the truth are realized. Interreligious dialogue is not merely about finding common ground or identifying areas of commonality; it is also an encounter with others on a personal and human level. It requires respect for the human person, created in God’s image, and for God’s love of all humanity and all creation” (par. 60). In like manner, we are called here with the peace of true fellowship to act on these assertions and come closer to live in harmony with one another.

Ladies and Gentlemen,

An essential precondition for effective dialogue is mutual trust. We cannot really know and understand the other, unless through an encounter where confidence prevails. We firmly believe in the power and persuasion of true dialogue, which knows no losers. We pray wholeheartedly that the merciful God will enable us to cultivate such an ethos of dialogue and reconciliation, seeing and acknowledging His existence everywhere, a presence that shines forth in all places, and especially when we come together in a spirit of love and respect.

Thank you for your kind attention. God bless us all!