Μπορούμε ήδη να πούμε ότι η Εκκλησία
της Μόσχας υπέστη μία ακόμη ήττα. Μετά από μια μακρά και καλοπληρωμένη
επικοινωνιακή καμπάνια σχετικά με μια αναμενόμενη Πανορθόδοξη Σύναξη στην
Ιορδανία, όλα όσα εισέπραξε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ένα ακόμη φιάσκο
και ένα ακόμη χτύπημα ενάντια στη φήμη και τον προϋπολογισμό της.
Τις τελευταίες εβδομάδες, το
Κρεμλίνο και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία διέθεσαν τεράστιους πόρους σε αυτό το
μέτωπο. Η πρόσφατη συνάντηση του Πατριάρχη Θεόφιλου με τον βοηθό του Πατριάρχη
Κυρίλλου, το Μητροπολίτη Ιλαρίωνα Αλφέγιεφ, και τη ρωσική αντιπροσωπεία δεν
συνέβαλε στην προώθηση αυτής της ιδέας. Κανένα νέο δεν ανακοινώθηκε ακόμη και μετά
τη συνάντηση του Πατριάρχη Ιεροσλύμων με τον ηγέτη του Κρεμλίνου, τον Βλαδίμηρο
Πούτιν.
Υπενθυμίζουμε ότι ο
πραγματικός σκοπός αυτής της σύναξης, σύμφωνα με πολλούς εμπειρογνώμονες, δεν
ήταν η λύση του «Ουκρανικού ζητήματος», αλλά η επιθυμία της Μόσχας να αρπάξει
την πρωτοκαθεδρία στον Ορθόδοξο κόσμο. Η Ουκρανική αυτοκεφαλία ήταν μόνο ένα
πρόσχημα για να πραγματοποιήσει η Μόσχα τα φιλόδοξα σχέδιά της.
Η σύλληψη της ιδέας για τη διεξαγωγή
μιας τέτοιας Πανορθόδοξης Σύναξης έγινε αμέσως μετά που η Ουκρανία παρέλαβε τον
Τόμο της Αυτοκεφαλίας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Όπως έχουμε
τονίσει, το κύριο εμπόδιο για τη διοργάνωση αυτής της Σύναξης ήταν ο μη
κανονικός χαρακτήρας της, επειδή η καθιερωμένη παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας
προβλέπει ότι μόνο ο Οικουμενικός Πατριάρχης δικαιούται να συγκαλεί και να
διεξάγει τέτοιες Συνάξεις. Στη Μόσχα κατάλαβαν πολύ καλά ότι το Οικουμενικό
Πατριαρχείο δεν θα ενέκρινε ένα τέτοιο γεγονός. Και δεν υπήρχε το πρόσφορο
έδαφος για την διεξαγωγή του, αφού δεν υφίσταται ένα γενικευμένο σχίσμα στην
Ορθοδοξία. Παρά τους ισχυρισμούς περί «μη αναγνώρισης» της Ορθόδοξης Εκκλησίας
της Ουκρανίας από τους δορυφόρους της Μόσχας, κανείς εκτός από την ίδια τη
Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν διέκοψε την Ευχαριστιακή κοινωνία είτε με την
Κωνσταντινούπολη είτε με τις Εκκλησίες που αναγνώρισαν την Ορθόδοξη Εκκλησία
της Ουκρανίας, δηλαδή το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και την Εκκλησία της Ελλάδος.
Μόνο το ίδιο το Πατριαρχείο της Μόσχας βρίσκεται σε αντίθεση με την Οικουμενική
Ορθοδοξία.
Η Μόσχα δεν ανησυχούσε πολύ
για τη δική της κατάσταση και με κάθε τρόπο προώθησε το θέμα της «Πανορθόδοξης
Σύναξης», αναζητώντας κάποιον να αναλάβει την ευθύνη για την οργάνωσή της. Για
το σκοπό αυτό, το καλοκαίρι του 2019, ο Μητροπολίτης Ιλαρίωνας, επικεφαλής του
Τμήματος Εξωτερικών Σχέσεων της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, πραγματοποίησε
αρκετές επισκέψεις στις Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Εν τω μεταξύ, οι συνεργάτες
του Ιλαρίωνα, τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία, προετοίμαζαν επικοινωνιακά
το έδαφος για τις ενέργειές τους. Οι πρώτοι που μίλησαν για την ανάγκη της «Πανορθόδοξης
Σύναξης» ήταν οι επικεφαλής της επικοινωνιακής εκπροσώπησης της Ρωσικής
Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία, ο Μητροπολίτης Αντώνιος Πακάνιτς και ο
Πρωθιερέας Νικόλαος Ντανιλέβιτς. Ο τελευταίος διαβεβαίωνε τους δημοσιογράφους
και την κοινή γνώμη ότι κάθε Προκαθήμενος οποιασδήποτε τοπικής Εκκλησίας θα
μπορούσε να συγκαλέσει μια τέτοια «Σύναξη».
Ωστόσο, η ίδια η διαδικασία
ήταν ένα χάος επειδή οι Τοπικές Εκκλησίες κατάλαβαν πολύ καλά ότι ένα τέτοιο
σενάριο λανσάρεται από το Πατριαρχείο Μόσχας με όχι καλές προθέσεις. Ακόμη και
η ίδια «Σύναξη» θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην ενότητα της
Ορθοδοξίας, επειδή θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα είδος «Σύνοδος του Χαρκόβου 2.0», αλλά αυτό δεν σταμάτησε
καθόλου τη Μόσχα.
Έτσι, στα τέλη του Νοεμβρίου
2019, η Μόσχα υποκίνησε τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο να το πράξει. Φτάνοντας
στη Μόσχα για να παραλάβει το βραβείο του, ο Πατριάρχης Θεόφιλος συναντήθηκε με
τον Πούτιν και μετά τη συνάντηση αυτή ανακοίνωσε την πρωτοβουλία του να φιλοξενήσει
τη «Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών» στην κανονική του
επικράτεια, στο Αμμάν της Ιορδανίας.
Η είδηση αυτή, με την οποία
μόνο ο Κύριλλος χάρηκε, εισέπραξε αρνητική απάντηση από άλλες τοπικές
Εκκλησίες. Συγκεκριμένα, οι Προκαθήμενοι των Εκκλησιών της Κύπρου και της
Ελλάδος αρνήθηκαν δημόσια να συμμετάσχουν σε αυτή τη Σύναξη. Ο Οικουμενικός
Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξέφρασε επίσης την αντίθεσή του απέναντι σε μια τέτοια
«πρωτοβουλία». Ωστόσο, ούτε αυτό τρόμαξε τη Μόσχα, καθώς είναι πιθανό ότι οι Ρώσοι
κληρικοί ήταν έτοιμοι για μια τέτοια αντίδραση. Η δήλωση του προέδρου του συνοδικού
τμήματος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη σχέση της Εκκλησίας με την
κοινωνία και τα ΜΜΕ, Βλαδίμηρου Λεγκόιντα, το επιβεβαίωσε. Αναφερόμενος στη
δημοσίευση ενός Έλληνα θεολόγου, δήλωσε ότι η Εκκλησία της Ιερουσαλήμ έχει το
δικαίωμα να συγκαλεί και να πραγματοποιεί Οικουμενικές Συνάξεις. Ωστόσο, όπως
μπορούμε να δούμε, μια τέτοια δήλωση αποδείχθηκε απλώς μια φούσκα, όπως ακριβώς
και η ίδια η αναμενόμενη «Σύναξη».
Και δεν θα μπορούσε να γίνει
διαφορετικά, διότι, στην πραγματικότητα, μια τέτοια Σύναξη δεν θα έλυνε το
πρόβλημα της «εκκλησιαστικής διαίρεσης», όπως ισχυρίζονταν οι εκκλησιαστικές
προσωπικότητες της Μόσχας. Προσπαθήσαμε να προβλέψουμε τα βήματα της Ρωσικής
Ορθόδοξης Εκκλησίας για την επίλυση του ζητήματος. Ένα τέτοιο σενάριο ήταν η
πιθανή ανάμειξη του Επίτιμου Πατριάρχη Φιλάρετου, ο οποίος στην τελευταία του
συνέντευξη τύπου δήλωσε ακόμη και την επιθυμία του να ενωθεί με το Πατριαρχείο
Μόσχας στην Ουκρανία εάν τους χορηγηθεί καθεστώς αυτοκεφαλίας και πατριαρχικής
αξίας. Ωστόσο, η ίδια η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ουκρανία επέκρινε αυτές
τις δηλώσεις του Φιλάρετου υπονοώντας ότι δεν χρειάζεται κάτι τέτοιο. Μετά από
τέτοιες δηλώσεις, διαπιστώνουμε ότι το σενάριο με το Φιλάρετο είναι εκτός
παιχνιδιού, ακριβώς όπως και η Σύναξη στο Αμμάν. Εξάλλου, γίνεται φανερό ότι η
Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι σε θέση να παράσχει ένα σαφές σχέδιο δράσης
για να διορθώσει αυτή την κατάσταση, και αυτή η Σύναξη τους είναι απαραίτητη
μόνο για να καταδικάσει τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο οποίος κατά τους
ισχυρισμούς τους έγινε σχισματικός και αιρετικός.
Η συνέπεια μιας τέτοιας
«Σύναξης» θα μπορούσε να είναι ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία θα παρέσυρε στο
σχίσμα και την απομόνωση ένα μέρος του Ορθόδοξου κόσμου, για το οποίο η Μόσχα
θα γίνει η «Τρίτη Ρώμη». Είναι πιθανό ότι ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων το κατάλαβε και
έτσι έθεσε το ζήτημα στον πάγο.
Όπως μπορούμε να
διαπιστώσουμε, όλη αυτή η επική ιστορία της «Πανορθόδοξης Σύναξης», για να
χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του Πρωθιερέα Νικολάου Ντανιλέβιτς, μετατρέπεται αυτή
τη στιγμή σε μια «φούσκα». Κάποιες αναφορές από διαβόητες δηλώσεις του
Ντανιλέβιτς είναι αρκετά κατάλληλες για να απεικονίσουν αυτή την «πρωτοβουλία».
Τις παραθέτουμε αυτολεξεί: «όλα αυτά θα εξανεμιστούν και θα σκάσουν σα μια
μεγάλη φούσκα, όπως έγινε πολλές φορές στο παρελθόν. Θα υπάρξει πολύς θόρυβος
στα μέσα ενημέρωσης και αυτό είναι όλο».
Πράγματι, υπήρξε «πολύς
θόρυβος στα μέσα ενημέρωσης», δαπανήθηκαν πολλά χρήματα, αλλά το σχέδιο για
αυτή τη «Σύναξη» πέθανε μέσα στη μήτρα της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ωστόσο,
ο καθένας πρέπει να παραμείνει σε επαγρύπνηση, αφού το «Ουκρανικό ζήτημα» είναι
θέμα «τιμής» για τον Κύριλλο και η αποτυχία μπορεί να τον οδηγήσει στην απώλεια
της υψηλής θέσης του.
Είναι μια παράξενη σύμπτωση
ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία επανέλαβε τα ίδια λάθη του παρελθόντος. Αςυπενθυμίσουμε ότι η Μόσχα απέτυχε ήδη στην προσπάθεια να πραγματοποιηθεί μια «Πανορθόδοξη
Σύναξη» το 1948 και τώρα, 72 χρόνια μετά, απέτυχε και στη δεύτερη προσπάθεια.
Μπορούμε ίσως να περιμένουμε μια τρίτη προσπάθεια σε μερικές δεκαετίες στο
μέλλον...
