Ο ρόλος της θρησκευτικής Πίστης στη δημιουργία ενός
κόσμου βιώσιμου με κοινωνική συνοχή, η αξία του διαλόγου ως του βασικού μέσου προς
την κατεύθυνση αυτή, καθώς και η καταδίκη κάθε μορφής βίας και θρησκευτικής
μισαλλοδοξίας, αποτέλεσαν τους πυλώνες της κεντρικής ομιλίας του Παναγιωτάτου
Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, που πραγματοποίησε σήμερα, Τετάρτη, 22
Ιανουαρίου 2020, το απόγευμα, στο 50ο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ που
διεξάγεται στο Νταβός της Ελβετίας. Ο Παναγιώτατος, που συμμετέχει κατόπιν
προσκλήσεως των διοργανωτών, βρίσκεται στο Νταβός από τις 20 Ιανουαρίου και
ήδη, εκτός από την σημερινή ομιλία του, έχει λάβει μέρος σε διάφορες Επιτροπές
του Φόρουμ αλλά και σε παράλληλες εκδηλώσεις που γίνονται με αφορμή την φετεινή
επετειακή συνάντηση στο Νταβός.
Η σημερινή ομιλία στην Ολομέλεια
“Η πίστη μπορεί να επιτύχει την αποστολή της και να
εκπληρώσει το ρόλο της συνοχής και της βιωσιμότητας μέσω του διαλόγου και της
μαρτυρίας στον κόσμο”, σημείωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, στην ομιλία που
πραγματοποίησε στην αγγλική γλώσσα, και πρόσθεσε: “Κατά τη διάρκεια της σχεδόν τριακονταετούς Πατριαρχικής
διακονίας μας, έχουμε αγωνιστεί για την προώθηση του διαλόγου, τον οποίο
θεωρούμε ως το πιο αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης προβλημάτων. Ο διάλογος
είναι μια χειρονομία και πηγή αλληλεγγύης, οδηγεί στην υπέρβαση των
προκαταλήψεων και της δυσπιστίας, προωθεί την αμοιβαία εξοικείωση και εκτίμηση,
και χτίζει το σεβασμό για την ετερότητα”.
Ο Παναγιώτατος χαρακτήρισε τραγικό το γεγονός ότι
πολλοί άνθρωποι τείνουν σήμερα να ταυτίζουν τη θρησκεία με την τρομοκρατία, τον
πόλεμο και τη μισαλλοδοξία.
“Σχεδόν κάθε μέρα ακούμε για βία στο όνομα
της θρησκείας. Αυτή η τάση να προσδιορίζεται η θρησκεία με τις αρνητικές πτυχές
της δυστυχώς ενισχύεται σήμερα μέσω των παρερμηνειών της θρησκείας, οι οποίες
κυκλοφορούν ιδιαιτέρως μεταξύ των προοδευτικών διανοουμένων. Η άγνοια, η
μισαλλοδοξία και η βία είναι η αποτυχία και όχι η ουσία της θρησκείας. Είναι τα
σημάδια του φονταμενταλισμού και του εξτρεμισμού, τα οποία θεωρούν τη δική τους
ιδεολογία και συμφέροντα ως αλήθεια που πρέπει να επιβληθούν στους άλλους.
Ωστόσο, η πεποίθησή μας -όπως έχουμε διακηρύξει επανειλημμένα καθ 'όλη τη
διάρκεια της Πατριαρχείας μας- είναι ότι κάθε έγκλημα που υποτίθεται ότι
διαπράττεται στο όνομα του Θεού είναι στην πραγματικότητα ένα έγκλημα κατά του
Θεού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε για την καταπολέμηση του
θρησκευτικού φονταμενταλισμού - "αυτής της έκφρασης της νοσηρής
θρησκευτικότητας", όπως αναφέρεται στην εγκύκλιο της Αγίας και Μεγάλης
Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κρήτη, Ιούνιος 2016, § 17)”.
Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, την οποία παρακολούθησαν
προσωπικότητες από όλο τον κόσμο, ο Παναγιώτατος υπογράμμισε ότι η ειρήνη και η
δικαιοσύνη στον κόσμο δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς την συμβολή και την
συνεργασία των θρησκειών.
“Είναι υπερβολικά ουτοπικό να αναμένουμε ότι η
αλληλεγγύη και η κοινωνική συνοχή μπορούν να επιτευχθούν μέσω της
παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής προόδου, του βελτιωμένου βιοτικού επιπέδου,
της επιστήμης και της τεχνολογίας, της ψηφιακής επικοινωνίας και του
Διαδικτύου. Ένας κόσμος ειρήνης και δικαιοσύνης δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη
συμβολή των μεγάλων πνευματικών δυνάμεων της ανθρωπότητας - δηλαδή των
θρησκειών και της συνάντησης και της συνεργασίας τους. Επίσης, υπογραμμίσαμε
επιμόνως ότι η κατανόηση των πεποιθήσεων και των αξιών των άλλων ανθρώπων
αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον διάλογο και την ειρηνική συνύπαρξη. Η
πίστη ενισχύει τη δέσμευση της ανθρώπινης δράσης και διευρύνει τη μαρτυρία μας
για ελευθερία και δικαιοσύνη, παρέχοντας υποστήριξη στις προσπάθειές μας όταν
φαίνεται να βρίσκονται σε αδιέξοδο”.
Ο Παναγιώτατος σημείωσε ότι στο πλαίσιο αυτό το
Οικουμενικό Πατριαρχείο πρωτοστάτησε σε οικουμενικές οργανώσεις, όπως το
Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, και υποστήριξε και προώθησε διμερείς διαλόγους
με μη Ορθόδοξους Χριστιανούς, καθώς και με Μουσουλμάνους και Εβραίους στη Μέση
Ανατολή και διεθνώς.
“Αυτός ο διάλογος δεν συνεπάγεται την εγκατάλειψη ή
την προδοσία της πίστης ή της παράδοσής του συμμετέχοντος, αλλά αντιθέτως τον
ενθαρρύνει να μάθει να ζει σε αλληλεγγύη με όλους τους ανθρώπους, με τους
οποίους μοιραζόμαστε αυτόν τον κόσμο. Πιστεύουμε ότι η κατάλληλη απάντηση στην
παρούσα πολύπλευρη κρίση είναι η ανάπτυξη και η εδραίωση μιας κουλτούρας
αλληλεγγύης. Η πεποίθησή μας πηγάζει από την ίδια την ουσία του Ευαγγελίου”.
Υπενθύμισε μάλιστα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με
αφορμή και την οικονομική κρίση, είχε κηρύξει το 2013 σαν «Έτος παγκόσμιας αλληλεγγύης», δίνοντας έμφαση στην ανάγκη ανάληψης
πρωτοβουλιών που να διασφαλίζουν το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να απολαμβάνει τα
βασικά αγαθά της ζωής.
Ο Πατριάρχης, στη συνέχεια, τόνισε ότι ο δρόμος προς
το μέλλον είναι ένα κοινό ταξίδι για όλους μας.
“Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον, χρειαζόμαστε κοινούς
στόχους, χρειαζόμαστε συνεργατικές προσπάθειες. Καλούμαστε να χτίσουμε γέφυρες
με βάση την αγάπη και την κατανόηση και να μην οικοδομήσουμε τείχη διαίρεσης
και αποκλεισμού που βασίζονται στον φόβο και την άγνοια. Το Οικουμενικό
Πατριαρχείο σας προσκαλεί να συμμετάσχετε σε αυτές τις προσπάθειες”.
Σε άλλο σημείο ο Παναγιώτατος εξέφρασε την επιφύλαξή
του όσον αφορά τον χαρακτηρισμό της σύγχρονης Ευρώπης ως «μεταχριστιανικής».
“Το κοσμικό παρόν της Ευρώπης δεν μπορεί να
διαχωριστεί από το παρελθόν της, το οποίο εμπνέεται και διαμορφώνεται από μια
πολιτιστική κληρονομιά που επικεντρώνεται στον Χριστιανισμό. Πρέπει να δεχτούμε
ότι η υποχώρηση αυτής της χριστιανικής συνείδησης στην Ευρώπη έχει τελικά
αρνητικό αντίκτυπο στην ταυτότητα και την αυτογνωσία της Ευρώπης”.
Αναφερόμενος στο τέλος της περιόδου του Ψυχρού
Πολέμου, το 1989, και στη δημιουργία ενός πολυκεντρικού κόσμου, ο Πατριάρχης
Βαρθολομαίος επεσήμανε:
“Σήμερα οι
θρησκείες καλούνται να αναπτύξουν και να δώσουν προτεραιότητα στην ειρηνευτική
τους δύναμη και τις ανθρωπιστικές τους αρχές, στην πολύτιμη πνευματική και
ηθική τους κληρονομιά, καθώς και στη βαθιά ανθρωπολογική τους γνώση, που όλες
ενισχύουν τη δέσμευση και τον αγώνα μας για την προστασία της ανθρώπινης
αξιοπρέπειας. Πίστη και θρησκεία μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην
ευαισθητοποίηση και στην προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των
ανθρώπων για τις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις.
Και ποιος
είναι ο τόπος και ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας εν όψει της τρέχουσας κρίσης;
Σε πολλά γεωπολιτικά πλαίσια παγκοσμίως, η Ορθοδοξία ήταν, είναι και θα
συνεχίσει να είναι θρησκευτική μειονότητα με ένα παγκόσμιο μήνυμα και την
κληρονομιά μιας μακράς ιστορικής παρουσίας. Σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η
Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη έχει
διαμορφώσει το θρησκευτικό τοπίο για αιώνες ή και χιλιετίες. Οι προκλήσεις στο
πλαίσιο αυτό είναι πραγματικές και επείγουσες. Ειδικά στη Μέση Ανατολή, η
επιβίωση του Χριστιανισμού κρέμεται στην ισορροπία. Κατά τη διάρκεια του
πολέμου στη Συρία και της εξέγερσης του λεγόμενου «Ισλαμικού Κράτους»,
ειδησεογραφικές αναφορές και άρθρα μας υπενθύμιζαν τακτικά την πραγματικότητα
των χριστιανών στη Μέση Ανατολή και τον συνεχή αγώνα τους να επιβιώσουν στην
ίδια την περιοχή όπου γεννήθηκε ο Χριστιανισμός. Είναι σημαντικό για εμάς εδώ
να καταλάβουμε ότι αυτοί οι Χριστιανοί είναι κάτι περισσότερο από έναν ιστορικό
κρίκο με τον κόσμο του Ευαγγελίου. Είναι οι κληρονόμοι μιας μοναδικής
πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και συμβόλου για την αξία και τον
σεβασμό της θρησκευτικής πολυμορφίας παγκοσμίως”.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κατέληξε λέγοντας, μεταξύ
άλλων, ότι ενώπιον της συγχρόνου διεθνούς κρίσεως, όλες οι θρησκευτικές
κοινότητες πρέπει να ανανεώσουν το μήνυμά τους και να λειτουργήσουν ως θετική
πρόκληση για τα άτομα και τους λαούς και να προσφέρουν ένα εναλλακτικό μοντέλο
ζωής μέσα σε μια παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα, “η οποία προσέφερε στην
ανθρωπότητα πολύτιμα δώρα, αλλά την ίδια στιγμή μοιάζει να ωθεί τους ανθρώπους
να ζουν για τον εαυτό τους, αγνοώντας τους άλλους, με τους οποίους πρέπει να
μοιραστούν τον κόσμο”.
Προηγουμένως ο Παναγιώτατος είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση
με τον Πρόεδρο του World Economic Forum Borge Brende, στον οποίο προσέφερε έναν αναμνηστικό ασημένιο δίσκο
και εκδόσεις για το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο κ.Brende είναι πρώην
Υπουργός Περιβάλλοντος και αργότερα Εξωτερικών της Νορβηγίας.
Ομιλία στο “Interfaith Alliance”
Νωρίτερα, ο Παναγιώτατος συμμετείχε σε κοινή
συνέντευξη τύπου με άλλους θρησκευτικούς ηγέτες, ενώ το μεσημέρι απηύθυνε
ομιλία που οργάνωσε ο διεθνής Οργανισμός “Interfaith Alliance”,
μέλος του οποίου είναι ο Σεβ.Μητροπολίτης Γαλλίας Εμμανουήλ. Στην ομιλία του ο
Παναγιώτατος, που πραγματοποιήθηκε στην αγγλική, αναφέρθηκε σε ορισμένες
αρνητικές πτυχές της τεχνολογικής προόδου και τις συνέπειες που αυτές έχουν
στην ζωή των ανθρώπων. Επανέλαβε δε τον σημαντικό ρόλο της Πίστης, η οποία,
όπως είπε, ενισχύει τη δέσμευσή μας για ανθρώπινη δράση και διευρύνει τη
μαρτυρία μας για ελευθερία, δικαιοσύνη και ειρήνη.
“Φυσικά, η
κριτική κατά της θεοποίησης της τεχνολογίας δεν σημαίνει απαραίτητα την
απαξίωση των ωφέλιμων έργων επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Γιατί μια
τέτοια απόρριψη θα ισοδυναμούσε για εμάς με την άρνηση της ίδιας της πράξης της
αναπνοής. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν ανθρώπινη διάσταση και συμβάλλουν
στη λύση των προβλημάτων της ανθρωπότητας σήμερα. Εντούτοις, τίποτα δεν
ενισχύει την αλαζονεία του σύγχρονου ανθρώπου όσο η πίστη στην παντοδύναμη
επιστήμη και τεχνολογία. Το μέλλον, όμως, δεν φαίνεται να ανήκει στον
αυτο-χειροτονημένο «άνθρωπο-θεό», ο οποίος ως νέος «Προμηθέας» αγνοεί ή και
καταργεί όρια και μέτρα, καθώς καταστρέφει τις συνθήκες ζωής στη γη . Η
πραγματική πρόοδος δεν υπάρχει όταν υπονομεύεται ο άνθρωπος και η ελευθερία του
και ο κόσμος του καταστρέφεται.
Απορρίπτουμε
την κυνική φράση «Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση». Απορρίπτουμε τον
ισχυρισμό ότι η μη συμμόρφωση με τις εντολές της παγκοσμιοποίησης και την
«αυτονομία της οικονομίας» οδηγεί αναπόφευκτα στην επέκταση της φτώχειας και
στις ανεξέλεγκτες κοινωνικές εξελίξεις και συγκρούσεις. Από τη σκοπιά μας,
δίνουμε έμφαση στις λέξεις «αλληλεγγύη» και «συνεργασία». Δεν υπάρχει κανένα
δίλημμα ούτε αμφιβολία οποιουδήποτε είδους όσον αφορά την ανάγκη κοινής δράσης
μεταξύ τεχνολογίας, πολιτικής, οικονομίας και θρησκείας, προκειμένου να
αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην αυτόνομη
λειτουργία τους - αποκλειστικά βάσει των δικών τους αρχών και κριτηρίων. Όσο οι
δυνάμεις αυτές συνεχίζουν να αγνοούν η μία την άλλη, δεν μπορούν ποτέ
πραγματικά να ωφελήσουν την ανθρωπότητα. Όλοι πρέπει να υπηρετήσουν τον άνθρωπο
και τον κόσμο του.
Στην
πραγματικότητα, ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι σημαντικά στοιχεία, δεν
είναι η ουσία ενός πολιτισμού. Ένας πολιτισμός κρίνεται από το αν το τελευταίο
του σημείο αναφοράς είναι το ανθρώπινο πρόσωπο, σε σχέση με το αληθινό του
προορισμό και την προστασία του κόσμου του”.
Το απόγευμα ο Παναγιώτατος επισκέφθηκε εθιμοτυπικώς το
Περίπτερο του Τουρκικού Ταμείου Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας (Türkiye Varlık Fonu), όπου τον υποδέχθηκε με θέρμη ο
Πρόεδρος του, Zafer Sönmez, στελέχη του οργανισμού και Επιχειρηματίες.
Την Τρίτη, 21 Ιανουαρίου, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος
συμμετείχε σε τράπεζα διαλόγου για την κλιματική αλλαγή όπου αναφέρθηκε στις
πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κατά τα τελευταία 30 χρόνια, για
την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για την ανάγκη προστασίας του
φυσικού περιβάλλοντος και της διαφύλαξης της Δημιουργίας του Θεού. Ο
Παναγιώτατος , μεταξύ άλλων, επεσήμανε ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα και το
χρονικό περιθώριο μετάθεσης των ευθυνών, δεν υπάρχει η δικαιολογία καμίας
καθυστέρησης και προέτρεψε όλους να αλλάξουν στάση και να κατανοήσουν τον
επείγοντα χαρακτήρα του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής αλλά και τον αντίκτυπο
των ενεργειών μας στη Δημιουργία αλλά και σε άλλους ανθρώπους.
Την
ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου παρακολούθησε η κυρία Μαρέβα Γκραμπόβσκι-Μητσοτάκη,
σύζυγος του Πρωθυπουργού της Ελλάδος Κυριάκου Μητσοτάκη, και η Πρέσβης της
Ελλάδος στην Ελβετία Χαρά Σκολαρίκου.
Το
βράδυ της ίδιας ημέρας, ο Παναγιώτατος, πραγματοποίησε ομιλία σε δείπνο στο
οποίο παρακάθησαν θρησκευτικοί ηγέτες που παρακολουθούν τις εργασίες του
Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.
The Role of Faith for a Cohesive and
Sustainable World
His-All
Holiness, Ecumenical Patriarch Bartholomew
(Davos, January 22, 2020)
Distinguished participants,
Honorable guests,
Ladies and Gentlemen,
It is an honor to address this
important event organized by the World Economic Forum with a special emphasis
on the role of faith for a cohesive and sustainable world. We are pleased today
to be able to share insights on the mission faith from the experience and
wisdom of the Orthodox Church and participate in this crucial conversation for
the future of humanity and the world. Faith is a main chapter in the history of
culture; culture cannot be understood without taking into account the impact
that faith has on it.
Faith can achieve its mission and fulfill its role of
cohesion and sustainability through dialogue and witness to the world. Throughout
our almost three decades of Patriarchal ministry, we have striven for the
promotion of dialogue, which we consider to be the most effective means for addressing
problems. Dialogue is a gesture and source of solidarity; it leads to the
overcoming of prejudices and mistrust; it promotes mutual familiarization and
appreciation; and it builds respect for otherness.
It is tragic that many people tend
today to identify religion with terror, war, and intolerance. Almost every day
we learn of violence in the name of religion. This tendency to identify
religion with its negative aspects is unfortunately reinforced today through
the misinterpretations of religion, which circulate especially among
progressive intellectuals. Ignorance, intolerance and violence are the failure
and not the essence of religion.
They are the marks of fundamentalism and extremism, which regard their own
ideology and interests as truth that must be imposed upon others. Yet,
our conviction – as we have repeatedly declared throughout our tenure – is that
any crime supposedly committed in the name of God is actually a crime against
God. This is why we work to combat religious fundamentalism – “this expression
of morbid religiosity,” as was stated in the Encyclical of the Holy and Great Council of the Orthodox Church (Crete,
June 2016, § 17).
In our times, word is made of “the
return of God,” expressed as the presence of religion in public space and the
definitive annulation of the theory on the impending “post-religious age” and
of the total secularization of culture. The famous German philosopher and
sociologist Jürgen Habermas, who first characterized contemporary western
societies as “post-secular,”[1] stated
that political decisions in these societies should not offend the core values
and convictions of religious communities, which on their behalf are obliged to
respect civil law and human rights, as well as to cultivate interreligious
understanding and dialogue.
It is overly utopic to expect that
solidarity and social cohesion can be established through globalization,
economic progress, improved living standards, science and technology, digital
communication and the Internet. A world of peace and justice cannot exist
without the contribution of the great spiritual powers of humanity – that is,
of religions and their encounter and cooperation. We have also persistently underlined that understanding
other people’s beliefs and values is an indispensable precondition of
establishing dialogue and coexisting peacefully. Faith
strengthens the commitment of human action, and it enlarges our witness for
freedom and justice, even providing support to our efforts when they appear to
be at an impasse.
This is
why, the Ecumenical Patriarchate has pioneered ecumenical organizations, such
as the World Council of Churches, and has advocated and advanced bilateral
dialogues with non-Orthodox Christians, Muslims and Jews in the Middle East and
internationally. Such dialogue does not imply abandoning or betraying one’s
belief or tradition, but instead encourages learning to live in solidarity with
all people, with whom we share this world. We
believe that the appropriate
response to our present multifaceted crisis is the development and
establishment of a culture of solidarity. Our
conviction is nourished by the very essence of the Gospel.
The term
“solidarity” points, on the one hand, to the history
of struggles for social justice, freedom and dignity, while dynamically
expressing the social and political dimension of the term “fraternity”
formulated in the triptych of the French Revolution “Liberté – Égalité – Fraternité.” However, it also promotes the idea
of law, of social justice and of the social content of freedom as co-freedom,
as cooperation for the common good, as co-responsibility for the common home (“οἶκος”).
On the other hand, solidarity points to the Biblical fraternity, to the
unconditional love and help toward our fellow human beings, promoting the
social dimension and expression of true freedom. In this way, the term
“solidarity” contains the two unshakeable pillars of humanism: justice and
love.
In a culture
of solidarity, human rights can function as universal humanistic principles for
peaceful coexistence and social justice, representing the “culture of
humanity,” while ensuring the “right to difference” on the basis of respect for
these universal values, as well as the orientation of social and economic life
toward the dignity of the human person. They will serve as humanistic criteria
for a more just globalization and as answers to the challenges or new threats
to freedom and justice. The culture of solidarity signifies a life, where the
“law of the fittest” is not predominant, but instead the strength of law and
justice prevails.
In this sense, the Ecumenical
Patriarchate declared 2013 as “the year of universal solidarity.” In our
Patriarchal Encyclical we articulated the conviction that the ongoing worldwide
economic and social crisis ultimately expresses a lack of solidarity. Our aim
was to sensitize individuals and peoples to poverty and the great inequalities
that exist. We underscored the necessity for initiatives to ensure the right
that every human being enjoys the essential goods of life. For us, this immense
crisis is a result of a broader spiritual crisis. Humanity needs a renewed
culture of solidarity, that transforms our society of “having” into a society
of “being.”
Our future is common, and the way
to this future is a common journey for us all. No single leader and no single
state, no single nation and no single religion, indeed no single science and no
single institution can face contemporary challenges alone. We need one another;
we need common goals; we need collaborative efforts. We are called to build
bridges based on love and understanding, and not to construct walls of division
and exclusion based on fear and ignorance. The Ecumenical Patriarchate invites
all of you to join in these endeavors.
Unfortunately,
the Orthodox Church is often accused of neglecting the world for the sake of
its spiritual life; of being centered on worship and liturgy while ignoring
social problems; of turning solely toward the future, to the Kingdom of God
that is to come, while disregarding contemporary and current challenges. Yet,
the exact opposite is the case. For Orthodox believers, faith presupposes and
leads to a proper approach to the earthly reality. Faith definitely cannot be
confined to the private sphere.
Distinguished audience,
As it has
been said, the democratic society “lives from powers, which cannot be created
by itself.” According to His Eminence Walter Cardinal Kasper, “every society
needs institutions of transcendence,” which represent publicly the “dimension
of the Divine.”[2]
We believe that all of humanity needs such a grounding as in Plato’s statement
that “God is the measure of all things” (Laws,
716 c), formulated against the “homo-mensura”
maxim of Protagoras that “man is the measure of all things.” The future does
not belong to the self-ordained “man-god,” a new Prometheus, who ignores or
abolishes limits and undeniable measures. All attempts to found a just society
need some reference to an “Absolutum.” For us, such a central power is
Christianity, in which the Biblical tradition, the ancient Greek idea of
freedom and political humanism and the Roman culture of justice have found a
creative synthesis.
In this
spirit, we are very sceptical about the characterization of contemporary Europe
as a “post-Christian Europe.” Europe’s secularized present cannot be separated
from its past, which is inspired and formed by a cultural heritage centered
around Christianity. We must accept that the retreat of this Christian
consciousness in Europe ultimately has a negative impact on Europe’s identity
and self-understanding.
The year 1989 marked worldwide the
end of the period of the Cold War. However, it was not the “end of history,” in
the sense of the already certain and stable global dominion of the “market
economy,” or of the prevalence of freedom and prosperity according to the model
of Western democracies, characterized by philosopher Karl Popper as the best
politico-social systems, which mankind has ever experienced in its historical
trajectory.[3]
The old rivalries were replaced by the rise of a polycentric world, marked by
the emphatic consciousness of cultural diversity and the potential clashes
among civilizations, within the environment of globalization.
What was
the public role of religion during these thirty years after the great change?
It is a fact that religion was a factor, which influenced developments, both
local and global, in an ambivalent way. Today
religions are called to develop and give prominence to their peace-making power
and humanistic principles, their precious spiritual and moral heritage, as well
as their deep anthropological knowledge, all of which strengthen our engagement
with and struggle for the protection of human dignity. Faith and religion can
play a vital role in raising awareness, advancing dialogue and fostering
collaboration among people on contemporary global challenges.
And what is
the place and role of the Orthodox Church in face of the current crisis? In
many geopolitical contexts worldwide, Orthodoxy was, is, and will continue to
be a minority religion with a universal message and a legacy of a long-standing
historic presence. In regions such as the Middle East, South-Eastern Europe,
and the Balkans, the Orthodox Christian faith has shaped the religious
landscape for centuries, or even millennia. The challenges in this context are
real and urgent. In the Middle East in particular, the survival of Christianity
hangs in the balance. During the war in Syria and the uprising of the so-called
“Islamic State,” news reports and articles regularly reminded us of the reality
of Christians in the Middle East and their continuous struggle to survive in
the very region where Christianity was born. It is important for us here to
understand that these Christians are more than just a historical link to the
world of the Gospel. They are the heirs to a unique spiritual and cultural legacy
and symbol for the value and respect of religious diversity worldwide.
Faced with the contemporary
international and globalized crisis, all faith communities must renew their
message, functioning as a positive challenge to individuals and peoples, and
offering an alternative model of life within a globalized culture, which bestowed
humanity with precious gifts, but at the same time seems to push people to live
for themselves, ignoring the others, with whom they have to share the world. In
this sense, the faithful can become more humanist than humanist themselves,
because the struggle for social cohesion and the protection of the integrity of
creation is not just a moral imperative, but a commandment of God.
Thank you for your kind attention!
[1] Jürgen Habermas,
“Faith and Knowledge,” in ibid., The
Future of the Human Nature. Faith and Knowledge, M. Topali, trans. (Athens:
Scripta Publications, 2004), 171 (in Greek).
***
Address
by
His
All-Holiness
Ecumenical
Patriarch Bartholomew
during
the lunch at the IAFSC House
(Wednesday,
January 22, 2020)
* * *
Distinguished guests,
It
is a unique pleasure for us to be among you this afternoon and to share some
thoughts, from the perspective of the Eastern Orthodox Church and Orthodox
spirituality, on the great challenges that our contemporary world is facing. Our world today is undoubtedly changing with rapid pace. The cause of
the astonishing changes is the amazing development of technology, and the
revolution of information and its multifaceted branches—an event which
constitutes the greatest worldwide cultural revolution in the history of
humanity. As it was properly said, “technology today holds the key to all the
areas of life: science, politics, economics, medicine etc. No one can disregard
it without being punished with marginalization or even extinction.”
Indeed, technology is the “great
power” of our time. It effectively serves the human being, the prevention and
treatment of diseases, it prolongs our lifespan, it facilitates our daily life,
the outpouring of knowledge and information, it promotes communication and
favors economic development. What was once considered to be irreversible and
fatal—an insurmountable obstacle—today, it can be addressed and overcome. Most
likely, the words “fate” and “fatal conditions” are unpleasing terms for
contemporary understanding of development and of the trust to the power of science.
No one can deny the positive
contributions which emerge from the progress of science and technology.
Moreover, no person can close his eyes to the numerous negatives of the
complete domination of technology in all aspects of life or, in the words of a
contemporary theorist, of “the surrender of culture to technology.” Technology
has been autonomized from the human being’s basic needs. “Information” is
glorified and thus acquires a metaphysical status. The computer leads us to
evaluate everything (i.e. things, events, even people) as “data,” as something
to be processed, hence, making fast and measurable effectiveness the chief aim
of human thought and action. The almighty means of electronic communication do
not simply transmit information; they shape our views regarding life and its
meaning, they steer our desires and needs, and they influence the ranking of
our values. Consequently, age-old traditions are weakened, symbols erode and
progress itself ends up being identified with technological progress.
Unfortunately, within this
context, we can easily forget that our greatest problems are not of technical
nature and do not derive from a lack of information. Violence, crime, loneliness,
starvation and social injustice, fanaticism and the clash of civilizations, are
not caused by a lack of information or technology, nor can they be addressed
through computer science. We see that some of these issues are actually growing hand in hand with
the technological progress of society.
Bearing these aforementioned
reasons in mind—while still enjoying the benefits of technology—we
simultaneously worry for our endangered freedom, our precious traditions that
are lost and the natural environment that is being destroyed. Finally, a
quantitative reality is not the only thing that exists. Also existing, is the
“dimension of the depth” of reality, its mystery, art, poetry, philosophy, the
meaning and the beauty. Science is a “great power” but it is not almighty after
all! In one way or another, whatever is scientifically and artificially
feasible, does not necessarily mean that it is also essential and good. For
this reason, it is erroneous to hold the view that nothing but self-deception exists
outside of science; when, actually, it is not at all self-deceiving to expect
solutions from outside of science when the latter is unable to provide them.
What then can be said from the
perspective of faith and religion in the face of all this? First, that we cannot ignore this immense
crisis, because it affects human beings at the very core of their existence. And
second, that nobody can face these problems alone. We need each other; we need
a common agenda, common mobilization, common efforts and common goals. We are
all called to common responsibility for the common good. We are all parts of
the problem. Therefore, we are all parts toward the solution for the challenges
that we jointly face.
It is
our deep conviction that in this effort, the contribution of faith remains
crucial, since the most precious spiritual and
moral values and truths for the human being, his origin and his final destiny
are stored within the sacred religious texts of humanity. Faith
strengthens our commitment of human action, and it widens our witness for
freedom, justice and peace. Our anthropology, our image of the human being and
the purpose of his and her life, define our attitude toward humanity and social
action. We don’t see the human being as homme machine that
can be easily transformed into an object. We regard the human being as a person
(“πρόσωπον”)
created “in the image” of God. Evidently, a general orientation to the idea of
“human being” is insufficient. Man must be approached in his relation to God
and in respect to his spiritual nature. For us, the identity
and value of a culture or a society cannot be judged by the level of its
economic growth, its technological development or its social organization. In this sense, it is impossible to declare today’s immense progress of
technology a “real progress,” given that within its framework, the human person
and his home (“οἶκος”) are broadly
undermined.
Of course, criticism against the deification of
technology does not necessarily mean the devaluation of the beneficial works of
scientific and technological progress. For, such a rejection would
actually equate to us denying the very act of breathing. Science
and technology have a human dimension and contribute to the solution of
humanity’s problems today. Nevertheless, nothing amplifies the arrogance of
contemporary man as much as faith in almighty science and technology. The
future, though, does not seem to belong to the self-ordained “man-god” (ἀνθρωποθεός),
who as a new “Prometheus” ignores or even abolishes limits and measures, as
well as destroys the conditions of life on the earth. Real progress does not
exist when the human person and his freedom are being undermined and his world
is being destroyed.
Dear friends,
We
reject the cynical phrase “There is no alternative.” We reject the claim that
non-conformity to the commandments of globalization and to the “autonomy of the
economy” leads inevitably to the expansion of poverty and to uncontrollable
societal developments and conflicts. From
our perspective, the magic words are “solidarity” and “cooperation.” There is
neither dilemma nor doubt of any kind when it comes to the need of common
action between technology, politics, economics and religion, in order to
address the problems that are to a great extent due to their autonomous
function—exclusively on the basis of their own specific principles and
criteria. As long as these powers continue to ignore one another, they can
never truly benefit humanity. They all have to serve man and his world.
In
fact, while technological developments are important elements, they are not the
essence of a civilization. A civilization is judged by whether or not its final
point of reference is the human person, in relation to his true divine destiny
and the protection of his world. Thank for your kind attention.
