Παραθέτουμε παρακάτω το Προλογικό σημείωμα του τότε
Μητροπολίτου Κιτίου Μελετίου Μεταξάκη στο βιβλίο του με τίτλο «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝ
ΑΝΑΤΟΛῌ», το οποίο εκδόθηκε το έτος 1913 «ΔΑΠΑΝῌ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΟΥ». Πρόκειται για μελέτη που
συνέγραψε ο Μελέτιος κατά των ρωσικών βλέψεων στο Άγιο Όρος (αρκετά διαφωτιστικό για το ζήτημα αυτό
είναι το άρθρο του Γιώργου Λιμαντζάκη, «Απόπειρες
Διεθνοποίησης του Αγίου Όρους κατά το 19ο και 20ο αιώνα και ο ρόλος της Ρωσίας»).
***
Τὸ
βιβλίον τοῦτο δὲν πραγματεύεται οὔτε τὴν Ἱστορίαν τὴν μακρὰν καὶ ἔνδοξον τοῦ Ὄρους,
τὸ ὁποῖον οἱ Αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου χωρίσαντες ἀπὸ τῶν λοιπῶν τῆς Αὐτοκρατορίας
χωρῶν ἔστησαν μνημεῖον αἰώνιον τῆς εὐσεβείας αὑτῶν, καὶ εἰς τὸ ὁποῖον ὁ ἐν ἀρετῇ
βίος τῶν ἐν αὐτῷ ἀσκητῶν καὶ ὁσίων προσέδωκε τὴν ἐπωνυμίαν Ὄρος Ἅγιον, οὔτε τὴν
περιγραφὴν τῶν ἐν αὐτῷ θησαυρῶν τῆς τέχνης καὶ τοῦ λόγου, οὔτε τὸν τρόπον τῆς ἐν
τῷ παρόντι ἀσκήσεως τοῦ μοναχικοῦ βίου ὑπὸ τῶν ἐν αὐτῷ βιούντων χιλιάδων μοναχῶν·
πραγματεύεται τὴν χαρὰν καὶ τὴν λύπην, τὰς ἀγωνίας καὶ τὰς ἐλπίδας τῶν ἐν αὐτῷ
μοναχῶν, οἵτινες ἐν ᾧ εἶχον ἀκόμη ὑγροὺς τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐκ τῶν χαρμοσύνων
δακρύων, διότι εἶδον καὶ ἐψηλάφησαν τὸ εἴδωλον τῶν ἐλπίδων αὑτῶν, Κωνσταντῖνον
τὸν ΙΒ΄, τὸν ζῶντα διάδοχον τῶν ἀοιδίμων ἱδρυτῶν τῶν Μονῶν αὑτῶν Ἑλλήνων αὐτοκρατόρων,
εὑρέθησαν ἀντιμέτωποι πρὸς τὸ πνεῦμα τοῦ κόσμου τὸ ἰδιοτελὲς καὶ ἄδικον, τὸ πάσῃ
μηχανῇ ἀγωνιζόμενον νὰ ἀποσπάσῃ ἀπὸ τῶν χειρῶν αὐτῶν τὸν πολύτιμον θησαυρόν.
Πραγματεύεται
ἀκόμη καὶ αὐτὴν καθ᾿ ἑαυτὴν τὴν ἀδικίαν, ἥτις ἐμελετήθη κατὰ δικαίων ἱερῶν τοῦ ὅλου
ἑλληνικοῦ Ἔθνους, σχέσιν ἐχόντων ὄχι μόνον πρὸς τὴν ἱστορίαν τῆς ἐνδόξου αὐτοῦ
Βυζαντινῆς Βασιλείας, ἀλλὰ καὶ πρὸς αὐτὴν τὴν θρησκευτικὴν αὐτοῦ συνείδησιν καὶ
πρὸς αὐτὰ τὰ ζωτικὰ αὐτοῦ συμφέροντα ὡς ἔθνους μεγαλυνθέντος καὶ βήματι γοργῷ
καὶ σταθερῷ πρὸς τὴν ἐπανάκτησιν τῆς παλαιᾶς αὑτοῦ εὐκλείας καὶ τῆς ἀνηκούσης αὐτῷ
ἐν τῇ χορείᾳ τῶν συγχρόνων πεπολιτισμένων ἐθνῶν θέσεως μεθ᾿ ὁρμῆς
κατατείνοντος.
Πρόθεσις
ἡμῶν δὲν εἶναι νὰ διεγείρωμεν εἰς τὰς καρδίας τῶν Ἑλλήνων ἐν ἡμέραις δόξης καὶ
εὐτυχίας αἰσθήματα ἔχθρας ἤ καὶ ἁπλῶς δυσμενείας κατὰ τοῦ εὐσεβοῦς ρωσικοῦ λαοῦ
ἤ καὶ κατ᾿ αὐτοῦ τοῦ ἐπισήμου ρωσικοῦ κράτους, εἰς τὰ ὁποῖα τόσα ὀφείλει ἡ Ἑλλὰς
καὶ ὁ Ἑλληνισμός· τοὐναντίον θέλομεν καὶ ἐπιθυμοῦμεν διὰ τῆς διασαφηνίσεως τῆς ἁγιορειτικῆς
ὑποθέσεως νὰ συντελέσωμεν τὸ καθ᾿ ἑαυτοὺς εἰς τὴν ἐνίσχυσιν τῶν ἱερῶν δεσμῶν, οἵτινες
συνέχουσι τὸν ἑλληνορωσικὸν κόσμον κατά τε τὴν παρελθοῦσαν καὶ τὴν ἐνεστῶσαν αὐτοῦ
ἐκδήλωσιν. Ἀνακοπὴ τῆς σφαλερᾶς κατευθύνσεως ἑνὸς τόσον σπουδαίου ζητήματος, ὅπερ
ἐδημιούργησεν, εἴτε ἄγνοια τῶν πραγμάτων εἴτε πεπλανημέναι νέαι ἤ παλαιαὶ
πολιτικαὶ ἀντιλήψεις, εἶναι, κατὰ τὴν ἡμετέραν τοὐλάχιστον ἀντίληψιν, ἐκδούλευσις
πρὸς τὰ κοινὰ συμφέροντα, ἠθικὰ ἤ ὑλικά, Ρώσων καὶ Ἑλλήνων, οὐδὲ φανταζόμεθα ὅτι
εἶναι πρᾶγμα ἐνδιαφέροντος ὀλίγου ἄξιον διὰ τοὺς Ρώσους ἤ διὰ τοὺς Ἕλληνας ἡ
διατήρησις δεσμῶν ἀληθινῆς φιλίας, ἐλευθέρας προστριβῶν καὶ συγκρούσεων μεταξὺ
δύο λαῶν, ὧν ἑκάτερος δικαιοῦται νὰ τρέφῃ πρὸς τὸν ἕτερον αἰσθήματα εὐγνωμοσύνης
καὶ θαυμασμοῦ.
Εἰς
τὴν ψυχὴν τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἡ πρὸς τὴν Ρωσίαν ἀγάπη εἶναι βαθύτατα ἐρριζωμένη·
ἀλλὰ καὶ τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ ἡ διάθεσις πρὸς τοὺς χειραγωγήσαντας αὐτὸν εἰς τὸ φῶς
τὸ εὐαγγελικὸν καὶ κρατύναντας αὐτὸν ἐν τῇ Ὀρθοδοξίᾳ εἶναι ἀνάλογος πρὸς τὴν ἀνυπόκριτον
εὐσέβειαν αὐτοῦ. Ἀκριβῶς ὅμως ἐπειδὴ τοιοῦτον φέρουσι χαρακτῆρα οἱ συνεκτικοὶ τῶν
δύο λαῶν δεσμοί, δὲν εἶναι οὔτε δίκαιον οὔτε συμφέρον νὰ ὑποβάλληται εἰς
δοκιμασίαν σκληρὰν ἡ πρὸς τὴν Ρωσίαν ἀγάπη τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἐν ἡμέραις δόξης
αὐτοῦ καὶ εἰς στιγμάς, καθ᾿ ἅς ἰσχυραὶ ἐκ τῆς δυτικῆς καὶ τῆς κεντρῴας Εὐρώπης
Δυνάμεις ἐνεργῶς ἐκδηλοῦσιν αἰσθήματα φιλίας πρὸς αὐτόν.
Ἀδύνατον
νὰ πιστεύσωμεν ὅτι ἡ μεγάλη τοῦ Βορρᾶ Δύναμις ὑποτιμᾷ τὴν ἀξίαν φιλικῶν πρὸς τὴν
Ἑλλάδα δεσμῶν. Ἀτυχῶς καὶ δι᾿ αὐτὴν καὶ διὰ τὴν ἐν Ἀνατολῇ ὀρθοδοξίαν ἡ Ρωσία ἀπό
τινων δεκαετηρίδων παλαίει πρὸς ἑαυτὴν εἰς τὰς σχέσεις της πρὸς τοὺς ἐν Ἀνατολῇ
ὁμοδόξους. Παρασυρθεῖσα εἰς πολιτικὴν κατωφέρειαν ἀπὸ τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου καὶ
ἐντεῦθεν ὑπὸ πολιτικῶν αὑτῆς καὶ διπλωματῶν ξένων πρὸς τὰ αἰσθήματα καὶ τὰ ἰδεώδη
τῆς Ὀρθοδοξίας, θέλει μὲν καὶ ἐπιθυμεῖ τοὺς τίτλους τῆς Προστάτιδος τῶν ὀρθοδόξων,
δυσκολεύεται ὅμως νὰ κρατήσῃ ἑαυτὴν ἐν τῇ κατωφερείᾳ ταύτῃ τῶν συγκρούσεων πρὸς
τοὺς προστατευομένους. Ὑποβοηθῶν τις αὐτὴν πρὸς εὕρεσιν τῆς ἀπολεσθείσης ἰσορροπίας
παρέχει ἀληθινὴν ἐκδούλευσιν ὄχι μόνον εἰς τὸν ἀδικούμενον Ἑλληνισμὸν ἀλλὰ καὶ
εἰς τὴν ἀδικοῦσαν Ρωσίαν.
Το βιβλίο του Μελετίου Μεταξάκη είναι
διαθέσιμο
